Mniej kontroli dla mikroprzedsiębiorców. Sprawdź, co się zmieni

Od 13 lipca 2025 r. przedsiębiorcy działają na nowych zasadach kontroli. W życie weszły przepisy tzw. Pierwszego Pakietu Deregulacyjnego – rządowej ustawy, która ma uprościć i odformalizować prowadzenie biznesu w Polsce. Co konkretnie się zmienia i kto na tym skorzysta?

Nowe limity kontroli: ulga dla najmniejszych firm

Nowelizacja z 21 maja 2025 r. wprowadza szereg ułatwień dla firm (szczególnie mikroprzedsiębiorstw) w zakresie procedur kontrolnych. Od teraz czas trwania wszystkich kontroli prowadzonych przez dany organ w jednej firmie w ciągu roku nie może przekroczyć 6 dni roboczych (zamiast dotychczasowych 12). Choć organy wciąż mogą prowadzić dodatkowe działania poza siedzibą firmy (np. analizę dokumentów), muszą zmieścić się w wyznaczonym limicie. Ustawodawca chce w ten sposób ograniczyć uciążliwość kontroli dla małych podmiotów, bez rezygnacji z ich skuteczności.

Nowe obowiązki informacyjne organów

Nowe przepisy zmieniają także zakres informacji, które musi zawierać zawiadomienie o zamiarze przeprowadzenia kontroli. Od teraz organ kontroli jest zobowiązany nie tylko wskazać swoje dane, zakres i termin czynności, ale także dołączyć wstępną listę dokumentów i informacji, jakich będzie oczekiwał od przedsiębiorcy. W przypadku kontroli planowej musi pojawić się również informacja o tzw. kategorii ryzyka – czyli ocenie prawdopodobieństwa naruszenia przepisów przez daną działalność. To zupełnie nowe podejście ma na celu zwiększenie transparentności działań kontrolnych i ograniczenie elementu zaskoczenia po stronie przedsiębiorcy.

Sprzeciw bez wstrzymania – większe prawa przedsiębiorcy

Nowelizacja wprowadza ważną zmianę w zakresie sprzeciwu wobec kontroli. Przedsiębiorca może teraz złożyć sprzeciw nawet wtedy, gdy organ powołuje się na przepisy wyłączające ograniczenia dotyczące kontroli działalności gospodarczej. Co istotne, wniesienie takiego sprzeciwu nie wstrzymuje automatycznie czynności kontrolnych – organ może kontynuować działania, ale będzie zobowiązany do wykazania zasadności ich prowadzenia. To oznacza, że przedsiębiorcy zyskali realne narzędzie do kwestionowania nadmiernych lub nieuzasadnionych działań urzędników – także w przypadku tzw. kontroli interwencyjnych.

Plan kontroli i kategorie ryzyka – nowe podejście od 2026 roku

Od 1 stycznia 2026 r. kontrole mają być prowadzone na podstawie okresowego planu opartego na analizie ryzyka. Organy kontrolne będą przypisywać firmy do jednej z trzech kategorii: niskiego, średniego lub wysokiego ryzyka naruszenia przepisów. To od tej klasyfikacji zależeć będzie częstotliwość kontroli – przy niskim ryzyku kontrola nie będzie mogła się odbywać częściej niż raz na 5 lat, przy średnim – nie częściej niż raz na 3 lata. Wysokie ryzyko oznacza brak limitów, ale też konieczność uzasadnienia działań kontrolnych. Nowy system ma w założeniu zmniejszyć uciążliwość kontroli dla firm działających zgodnie z prawem i skupić uwagę organów na realnych zagrożeniach.

Wyjątki i ograniczenia – kogo nie obejmie nowy plan?

Choć zasada planowych kontroli opartych na analizie ryzyka ma obowiązywać powszechnie, przepisy przewidują wyjątki. Nowe regulacje nie znajdą zastosowania wobec kontroli:

• działalności koncesjonowanej,
• prowadzonej przez organy Krajowej Administracji Skarbowej (KAS),
• realizowanej w obszarach wrażliwych, np. związanych z bezpieczeństwem publicznym, infrastrukturą krytyczną czy zadaniami realizowanymi na rzecz służb,
• prowadzonych na podstawie ustawy o transporcie drogowym.

W tych przypadkach nadal możliwe będą częstsze i mniej sformalizowane kontrole. Zmiany nie eliminują więc całkowicie dotychczasowych procedur, lecz wprowadzają jasne granice i nowe obowiązki informacyjne dla organów.

Kto może skorzystać z nowych przywilejów?

Nowe, łagodniejsze zasady kontroli dotyczą przede wszystkim mikroprzedsiębiorców, czyli najmniejszych podmiotów działających na rynku. Za mikroprzedsiębiorcę uznaje się firmę, która w co najmniej jednym z dwóch ostatnich lat obrotowych:

• zatrudniała średniorocznie mniej niż 10 pracowników,
• osiągnęła roczny obrót netto lub sumę aktywów nieprzekraczającą 2 mln euro.

To właśnie te firmy skorzystają z najkrótszych limitów czasu trwania kontroli i uproszczonych zasad. Zmiany mają więc szczególne znaczenie dla właścicieli jednoosobowych działalności i małych firm, które dotąd były często obciążane długotrwałymi procedurami.

Jaka jest podstawa prawna zmian?

Wszystkie opisane zmiany wynikają z ustawy z dnia 21 maja 2025 r. o zmianie niektórych ustaw w celu deregulacji prawa gospodarczego i administracyjnego oraz doskonalenia zasad opracowywania prawa gospodarczego (Dz.U. poz. 769). To tzw. Pierwszy Pakiet Deregulacyjny, który wszedł w życie 13 lipca 2025 r. i ma na celu uproszczenie przepisów oraz ograniczenie obciążeń biurokratycznych dla firm. Ustawa ta zmienia wiele dotychczasowych regulacji, w tym ustawę Prawo przedsiębiorców, i stanowi pierwszy etap szerzej zakrojonej reformy prawa gospodarczego w Polsce.

Podsumowanie – większa przewidywalność, ale nie dla wszystkich

Nowe zasady kontroli to krok w stronę większej przejrzystości i przewidywalności dla przedsiębiorców, zwłaszcza mikrofirm. Ograniczenie czasu trwania kontroli, możliwość wniesienia sprzeciwu także wobec działań interwencyjnych oraz obowiązek planowania działań kontrolnych na podstawie analizy ryzyka to zmiany, które mają realnie odciążyć biznes. Jednak nie wszystkie firmy będą objęte nowymi regułami – wiele branż strategicznych, objętych koncesjami lub nadzorem KAS, wciąż będzie kontrolowanych według dotychczasowych zasad. Warto więc śledzić, jak praktyka organów nadzoru będzie się zmieniać w nadchodzących miesiącach.