Działalność nierejestrowana – czym jest i kto może ją założyć?

Działalność nierejestrowana to wyjątkowa forma aktywności zarobkowej, która w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców pozwala osobom fizycznym prowadzić niewielką działalność bez konieczności formalnego rejestrowania działalności gospodarczej. Oznacza to brak obowiązku zgłoszenia do CEIDG oraz zwolnienie z obowiązków związanych z rejestracją ZUS czy prowadzeniem pełnej księgowości. Działalność nierejestrowana, mimo że nie wymaga rejestracji firmy, ma pewne cechy działalności gospodarczej, takie jak zarobkowy charakter.

Spis treści:

1. Nierejestrowana działalność gospodarcza – co to jest?
2. Działalność nierejestrowana vs. działalność gospodarcza
3. Limit przychodu dla działalności nierejestrowanej w 2024 roku
4. Działalność nierejestrowana – wyłączenia
5. Obowiązki osoby prowadzącej działalność nierejestrowaną
6. Działalność nierejestrowana a podatki
7. Działalność nierejestrowana a zwolnienie z VAT – dla kogo i w jakich sytuacjach?
8. Działalność nierejestrowana a ZUS
9. Działalność nierejestrowana – podsumowanie

Nierejestrowana działalność gospodarcza – co to jest?

Działalność nierejestrowana, inaczej nazywana „firmą na próbę” lub „działalnością nieewidencjonowaną,” to forma aktywności gospodarczej, która umożliwia prowadzenie drobnej działalności zarobkowej bez konieczności rejestracji firmy w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). Zgodnie z ustawą Prawo przedsiębiorców (art. 5), działalność nierejestrowana jest przeznaczona dla osób fizycznych, które osiągają przychody nieprzekraczające określonego limitu – 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę w danym miesiącu. W 2024 roku limit ten wynosi odpowiednio 3181,50 zł w pierwszym półroczu i 3225 zł w drugim półroczu.

Osoba prowadząca działalność nierejestrowaną musi także spełniać dodatkowe warunki. Jednym z najważniejszych jest brak zarejestrowanej działalności gospodarczej przez ostatnie 60 miesięcy przed podjęciem działalności nierejestrowanej. Ponadto działalność taka nie może obejmować branż wymagających uzyskania koncesji, licencji lub pozwoleń (np. działalność detektywistyczna, przewozy osób taksówkami, sprzedaż alkoholu).

Przykłady działalności nierejestrowanej

Działalność nierejestrowana może obejmować szeroki wachlarz drobnych usług i sprzedaży produktów. Przykłady działalności nierejestrowanej to m.in.:

1. Usługi kosmetyczne – osoby oferujące podstawowe usługi kosmetyczne, takie jak manicure, pedicure czy stylizacja brwi, mogą prowadzić działalność nierejestrowaną, o ile ich miesięczny przychód nie przekracza wyznaczonego limitu przychodu,
2. Sprzedaż rękodzieła – twórcy sprzedający ręcznie wykonane przedmioty, takie jak biżuteria, dekoracje, czy wyroby z ceramiki, mogą prowadzić sprzedaż w ramach działalności nierejestrowanej,
3. Zdalne usługi kreatywne – osoby świadczące usługi zdalne, takie jak pozycjonowanie stron internetowych, marketing internetowy czy projektowanie graficzne, mogą prowadzić je bez rejestracji firmy, o ile spełniają limity przychodów i inne wymagania ustawy,
4. Sprzedaż drobnych usług szkoleniowych lub edukacyjnych – zdalne korepetycje, kursy online oraz inne usługi edukacyjne świadczone na małą skalę również kwalifikują się jako działalność nierejestrowana.

Działalność nierejestrowana vs. działalność gospodarcza

Prowadząc działalność nierejestrowaną, osoba fizyczna nie musi zgłaszać działalności do CEIDG, urzędu skarbowego czy ZUS. W porównaniu z działalnością gospodarczą działalność nierejestrowana oferuje szereg ułatwień, jak brak obowiązku rejestrowania działalności w rejestrze przedsiębiorców, składania deklaracji ZUS, czy comiesięcznego odprowadzania zaliczek podatkowych. Nie jest także wymagane prowadzenie pełnej księgowości – wystarczy prowadzić uproszczoną ewidencję sprzedaży, dzięki której osoba prowadząca działalność nierejestrowaną ma pełny wgląd w swoje przychody i może śledzić ich zgodność z limitem przychodu.

Warto jednak pamiętać, że działalność nierejestrowana ogranicza możliwość rozwoju przedsiębiorstwa – w momencie, gdy miesięczny przychód przekroczy ustawowy limit przychodów, działalność automatycznie staje się działalnością gospodarczą, co wymaga formalnej rejestracji firmy oraz zgłoszenia do ewidencji przedsiębiorców.

Limit przychodu dla działalności nierejestrowanej w 2024 roku

Jednym z kluczowych warunków prowadzenia działalności nierejestrowanej jest przestrzeganie limitu przychodu określonego na podstawie minimalnego wynagrodzenia za pracę. Zgodnie z ustawą Prawo przedsiębiorców, przychód uzyskiwany w ramach działalności nierejestrowanej nie może w żadnym miesiącu przekroczyć 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku. Dla roku 2024 limit ten wynosi 3181,50 zł brutto od stycznia do czerwca, a od lipca 3225 zł brutto miesięcznie. Osoba prowadząca działalność nierejestrowaną musi uważnie monitorować przychody, aby nie przekroczyć tej kwoty, gdyż wówczas działalność staje się działalnością gospodarczą wymagającą rejestracji.

Poznaj program „Polska bezgotówkowa” Terminal płatniczy za 0 zł już na Ciebie czeka!

Dla kogo działalność nierejestrowana?

Prowadzenie działalności nierejestrowanej jest dostępne wyłącznie dla osób, które nie wykonywały działalności gospodarczej przez okres ostatnich 60 miesięcy (5 lat). Oznacza to, że osoba planująca działalność nierejestrowaną nie mogła mieć zarejestrowanej działalności gospodarczej w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej przez ten czas. Wyjątek stanowią przedsiębiorcy, którzy zakończyli działalność i nie wznowili jej przez okres 12 miesięcy przed wprowadzeniem przepisów ustawy Prawo przedsiębiorców. Dzięki temu działalność nierejestrowana umożliwia rozpoczęcie drobnej działalności zarobkowej przez osoby chcące przetestować swój pomysł na biznes, bez ponoszenia kosztów związanych z formalnym zakładaniem firmy.

Działalność nierejestrowana – wyłączenia

Nie każda działalność może być prowadzona w formie nierejestrowanej. Wyłączenia obejmują:

• Branże wymagające koncesji, licencji lub zezwolenia – na przykład działalność detektywistyczna, organizacja imprez turystycznych, ochrona osób i mienia, sprzedaż alkoholu czy pośrednictwo ubezpieczeniowe. Działalności te wymagają wpisu do rejestru działalności regulowanej i spełnienia dodatkowych wymagań prawnych.
• Działalność w ramach spółki cywilnej – osoby posiadające status wspólnika spółki cywilnej nie mogą prowadzić działalności nierejestrowanej, ponieważ spółka cywilna jest traktowana jako działalność gospodarcza, która wymaga zgłoszenia do CEIDG.
• Działalności szczególnie regulowane ustawą o VAT – w przypadku działalności nierejestrowanej nie można wykonywać usług prawnych, doradczych ani jubilerskich, a także sprzedawać produktów objętych akcyzą, takich jak alkohol czy papierosy.

Obowiązki osoby prowadzącej działalność nierejestrowaną

Osoba prowadząca działalność nierejestrowaną jest zobowiązana do prowadzenia uproszczonej ewidencji sprzedaży. W ramach tej ewidencji działalności nierejestrowanej należy codziennie zapisywać kwotę przychodu uzyskaną ze sprzedaży, najlepiej jeszcze tego samego dnia lub przed kolejną sprzedażą. W ewidencji powinny znaleźć się następujące elementy:

• numer porządkowy sprzedaży,
• data sprzedaży,
• wartość sprzedaży,
• wartość sprzedaży narastająco od początku roku.

Ewidencja sprzedaży pozwala na kontrolę limitu przychodów działalności nierejestrowanej, którego przekroczenie powoduje konieczność rejestracji działalności gospodarczej. Ewidencja może być prowadzona zarówno w formie papierowej, jak i elektronicznej, np. w arkuszu kalkulacyjnym.

Wystawianie rachunków i faktur na żądanie

Prowadząc działalność nierejestrowaną, przedsiębiorca ma obowiązek wystawienia rachunku lub faktury na żądanie kupującego. Faktura bez VAT może być wystawiona w przypadku podmiotów zwolnionych z VAT, natomiast faktura VAT w sytuacji, gdy osoba prowadząca działalność nierejestrowaną zarejestrowała się jako podatnik VAT.

Obowiązek wystawienia faktury dotyczy sytuacji, gdy klient wyrazi takie żądanie w ciągu trzech miesięcy od dokonania zakupu. Rachunek lub faktura powinny być archiwizowane, co jest ważne w przypadku kontroli podatkowej.

Przestrzeganie praw konsumenta: odstąpienie od umowy, reklamacje, zwroty

Działalność nierejestrowana nie zwalnia z przestrzegania praw konsumenta. Osoba prowadząca działalność nierejestrowaną musi respektować prawo kupującego do odstąpienia od umowy zawartej na odległość w ciągu 14 dni. Dotyczy to sprzedaży towarów przez internet lub drogą korespondencyjną. Ponadto przedsiębiorca prowadzący działalność nierejestrowaną ma obowiązek przyjmowania reklamacji i oferowania naprawy lub wymiany uszkodzonego towaru, jeśli jest to uzasadnione.

Obowiązki te wynikają z ustawy o ochronie praw konsumentów i powinny być przestrzegane, nawet jeśli działalność nie jest rejestrowana. Należy również pamiętać o konieczności informowania klientów o przysługujących im prawach, co pozwala uniknąć ewentualnych sporów i konsekwencji prawnych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej nierejestrowanej.

Działalność nierejestrowana a podatki

Prowadzenie działalności nierejestrowanej nie zwalnia przedsiębiorcy z obowiązku rozliczenia podatku dochodowego. Przychody uzyskane z działalności nierejestrowanej są rozliczane w zeznaniu rocznym PIT-36, składanym do urzędu skarbowego. W formularzu tym przychody z działalności nierejestrowanej wpisuje się w części „Inne źródła przychodów,” co pozwala na prawidłowe wykazanie dochodu z działalności gospodarczej nierejestrowanej.

Osoba prowadząca działalność nierejestrowaną nie musi odprowadzać comiesięcznych zaliczek na podatek dochodowy – wystarczy, że przychody rozliczy w PIT-36 do końca kwietnia roku następującego po roku podatkowym. Warto jednak pamiętać, że w działalności nierejestrowanej przychód należny należy kontrolować na bieżąco, aby nie przekroczyć limitu przychodów, po którym konieczne jest zarejestrowanie działalności gospodarczej.

Działalność nierejestrowana a zwolnienie z VAT – dla kogo i w jakich sytuacjach?

Działalność nierejestrowana, o ile przychody z działalności gospodarczej nie przekraczają rocznego limitu obrotów (200 tysięcy złotych), jest zwolniona z obowiązku rejestracji jako podatnik VAT. Zwolnienie to jest przyznawane na mocy ustawy o VAT i dotyczy zarówno sprzedaży towarów, jak i świadczenia usług, o ile nie są one wymienione w przepisach jako usługi wymagające rejestracji do VAT od pierwszej sprzedaży (np. usługi prawnicze, doradcze, jubilerskie).

Osoba prowadząca działalność nierejestrowaną, korzystając ze zwolnienia z VAT, może wystawiać faktury bez VAT na żądanie klienta. Jeżeli działalność prowadzona nierejestrowana wymaga jednak rejestracji do VAT, przedsiębiorca musi złożyć formularz VAT-R w urzędzie skarbowym i prowadzić rejestr sprzedaży oraz zakupów VAT, co wiąże się z dodatkowymi formalnościami. Należy też pamiętać, że sprzedaż towarów objętych akcyzą, takich jak alkohol czy papierosy, wymaga odprowadzenia VAT nawet w przypadku działalności nierejestrowanej.

Prowadzenie działalności nierejestrowanej zapewnia uproszczoną formę rozliczeń podatkowych, ale wymaga ścisłej kontroli przychodów, kosztów i obowiązków podatkowych, by uniknąć problemów związanych z przekroczeniem limitów przychodów czy zmianą formy prowadzenia działalności.

Działalność nierejestrowana a ZUS

Jedną z kluczowych zalet prowadzenia działalności nierejestrowanej jest brak obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne oraz zdrowotne. Osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą nierejestrowaną nie jest zobowiązana do rejestracji w ZUS, co pozwala uniknąć stałych kosztów związanych z obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym.

Działalność nierejestrowana nie podlega obowiązkowi rejestrowania w systemie ubezpieczeń, co oznacza, że przedsiębiorca nie musi składać żadnych deklaracji ZUS. To zwolnienie dotyczy głównie osób, które prowadzą sprzedaż lub wykonują drobne usługi nie związane z zawieraniem umów cywilnoprawnych, takich jak umowy-zlecenia czy umowy o dzieło.

Jeżeli działalność nierejestrowana przekroczy wyznaczony limit przychodów i zmieni się w działalność gospodarczą, osoba prowadząca taką działalność jest zobowiązana do rejestracji firmy w CEIDG oraz zgłoszenia się do ZUS w ciągu 7 dni. Po rejestracji działalności gospodarczej, przedsiębiorca musi opłacać składki na ubezpieczenie społeczne, ale może skorzystać z preferencyjnych składek ZUS lub „ulgi na start”, które zmniejszają wysokość obowiązkowych składek przez pierwsze 6 miesięcy lub 24 miesiące działalności.

Działalność nierejestrowana oferuje więc istotne oszczędności w zakresie ubezpieczeń społecznych, ale konieczne jest monitorowanie przychodów, aby uniknąć obowiązku rejestracji działalności i opłacania składek ZUS.

Działalność nierejestrowana – podsumowanie

Dzialalność nierejestrowana w rozumieniu ustawy Prawo przedsiębiorców, to specyficzna forma zarobkowania, która nie wymaga rejestracji firmy. Może z niej skorzystać osoba, która nie wykonywała działalności gospodarczej. Jeśli chcesz spróbować swoich sił w biznesie bez ryzyka i w początkowym etapie nie rejestrować działalności gospodarczej, prowadzenie tego typu działalności wydaje się być doskonałym rozwiązaniem. W działalności nierejestrowanej nie ma prawa do amortyzacji środków trwałych podlegających amortyzacji, ponieważ brak jest podstaw prawnych w ustawie o PIT, które bezpośrednio przewidywałyby takie odpisy amortyzacyjne dla tego typu działalności.