Formy opodatkowania – jaką formę opodatkowania działalności gospodarczej wybrać?

Wybór formy opodatkowania to jedna z pierwszych decyzji, jaką musi podjąć każdy przedsiębiorca. Od niej zależy wysokość podatku, obowiązki księgowe i możliwość skorzystania z ulg. Skala podatkowa, podatek liniowy, ryczałt czy karta podatkowa – która opcja będzie najlepsza? W tym artykule wyjaśniamy, jak działają poszczególne formy opodatkowania i na co zwrócić uwagę przy ich wyborze. Sprawdź, która z nich najbardziej się opłaca!

Formy opodatkowania działalności gospodarczej

W Polsce dostępne są cztery podstawowe formy opodatkowania działalności gospodarczej:

• zasady ogólne (skala podatkowa),
• podatek liniowy,
• ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,
• karta podatkowa.

Każda z nich ma swoje zalety i ograniczenia, a optymalny wybór zależy od kilku czynników, takich jak rodzaj prowadzonej działalności, wysokość dochodów, ponoszone koszty uzyskania przychodu, a także preferencje dotyczące sposobu rozliczania się z urzędem skarbowym.

Opodatkowanie na zasadach ogólnych (skala podatkowa)

To najczęściej wybierana forma opodatkowania, ponieważ daje możliwość uwzględnienia kosztów uzyskania przychodu, korzystania z ulg podatkowych i wspólnego rozliczenia z małżonkiem. Dochód podlega opodatkowaniu według skali:

• 12% dla dochodów do 120 000 zł,
• 32% dla dochodów powyżej 120 000 zł.

Przedsiębiorcy rozliczający się na zasadach ogólnych mają obowiązek prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (PKPiR) oraz regularnego odprowadzania zaliczek na podatek dochodowy (miesięcznie lub kwartalnie).

Podatek liniowy – stała stawka 19%

Opodatkowanie podatkiem liniowym jest korzystne dla osób osiągających wysokie dochody, ponieważ niezależnie od ich wysokości obowiązuje stała stawka podatku wynosząca 19%. Główną wadą tej formy jest brak możliwości skorzystania z większości ulg podatkowych oraz wspólnego rozliczenia z małżonkiem.

Przedsiębiorca musi prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów, składać zeznania podatkowe i regulować zaliczki na podatek dochodowy. Wysokość podatku można pomniejszyć jedynie o poniesione straty oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne i składki ZUS.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

Ta forma opodatkowania różni się od pozostałych, ponieważ podatek naliczany jest od przychodu, a nie od dochodu. Oznacza to, że przedsiębiorca nie może pomniejszyć swoich przychodów o poniesione koszty uzyskania przychodu.

Stawki ryczałtu są zróżnicowane i zależą od rodzaju prowadzonej działalności, np.:

• 3% – dla działalności handlowej
• 5,5% – dla działalności wytwórczej
• 8,5% – dla większości usług
• 15% – dla wolnych zawodów

Przedsiębiorca ma obowiązek prowadzenia ewidencji przychodów i opłacania podatku do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu rozliczeniowym. Opodatkowanie ryczałtem wyklucza możliwość wspólnego rozliczenia z małżonkiem i korzystania z ulg podatkowych.

Karta podatkowa – stała kwota podatku

Jest to najprostsza forma opodatkowania, ponieważ przedsiębiorca płaci stałą kwotę podatku, niezależnie od wysokości osiąganych przychodów. Jest ona ustalana przez naczelnika urzędu skarbowego na podstawie takich czynników jak:

• rodzaj działalności,
• liczba zatrudnionych pracowników,
• liczba mieszkańców miejscowości, w której prowadzona jest działalność.

Z tej formy mogą skorzystać tylko określone grupy zawodowe, głównie rzemieślnicy (np. ślusarze, zegarmistrzowie, fryzjerzy). Karta podatkowa zwalnia z obowiązku prowadzenia ksiąg rachunkowych oraz składania zeznań podatkowych, jednak przedsiębiorca musi wystawiać rachunki lub faktury dla klientów.

Czynniki wpływające na wybór formy opodatkowania

Wybór optymalnej formy opodatkowania działalności gospodarczej powinien być dobrze przemyślany, ponieważ ma bezpośredni wpływ na wysokość podatków, możliwość odliczenia kosztów oraz obowiązki księgowe przedsiębiorcy. Istnieje kilka czynników, które należy wziąć pod uwagę przy podejmowaniu tej decyzji.

Rodzaj i zakres prowadzonej działalności

Niektóre formy opodatkowania działalności gospodarczej są dostępne tylko dla określonych branż lub zawodów. Karta podatkowa jest przeznaczona głównie dla rzemieślników i małych przedsiębiorców świadczących usługi lokalne. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych ma natomiast ograniczenia wynikające z ustawy – np. nie mogą z niego skorzystać aptekarze, prawnicy czy właściciele lombardów.

Dodatkowo różne branże mają różne koszty uzyskania przychodu. W przypadku działalności, w której ponosi się wysokie koszty (np. handel, produkcja), korzystniejsze może być rozliczanie się na zasadach ogólnych lub wybór podatku liniowego, ponieważ pozwalają one na ich odliczenie.

Wielkość przychodów i dochodów

Poziom osiąganych przychodów i dochodów jest jednym z najważniejszych kryteriów wyboru formy opodatkowania. Podatek liniowy (19%) jest opłacalny dla przedsiębiorców, których roczne dochody przekraczają 120 000 zł, ponieważ w takim przypadku podatek według skali podatkowej wzrósłby do 32%.

Z kolei ryczałt od przychodów ewidencjonowanych może być korzystny dla firm, które mają wysokie przychody, ale niskie koszty działalności, ponieważ w tym przypadku stawka podatku jest stała i nie uwzględnia kosztów.

Planowane koszty uzyskania przychodu

Firmy, które ponoszą znaczne koszty uzyskania przychodu, powinny wybierać opodatkowanie na zasadach ogólnych lub podatek liniowy, ponieważ umożliwiają one odliczenie wydatków od dochodu. Przykłady kosztów, które można uwzględnić:

• zakup towarów i materiałów,
• leasing samochodu,
• wynajem biura,
• koszty usług księgowych i marketingowych.

W przypadku ryczałtu i karty podatkowej nie ma możliwości pomniejszenia przychodu o poniesione wydatki, co może być niekorzystne dla firm z dużymi kosztami operacyjnymi.

Możliwość skorzystania z ulg podatkowych

Przedsiębiorcy mogą korzystać z różnych ulg i odliczeń, które wpływają na wysokość płaconych podatków. Na przykład:

• Zasady ogólne umożliwiają skorzystanie z ulg podatkowych, takich jak ulga na dzieci, ulga dla młodych, ulga na internet,
• Podatek liniowy nie daje dostępu do większości ulg podatkowych, ale pozwala na odliczenie składek na ubezpieczenie zdrowotne i ZUS,
• Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych pozwala na odliczenie składek zdrowotnych, ale uniemożliwia odliczenie kosztów uzyskania przychodu,
• Karta podatkowa daje niewiele możliwości obniżenia podatku, ale zapewnia uproszczoną formę rozliczenia.

Preferencje dotyczące prowadzenia księgowości

Nie każda firma chce lub może prowadzić rozbudowaną księgowość. Wybór formy opodatkowania wiąże się z różnym zakresem obowiązków księgowych:

• Zasady ogólne i podatek liniowy wymagają prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów, co może oznaczać konieczność zatrudnienia księgowego,
• Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych wymaga jedynie prowadzenia ewidencji przychodów, co jest prostsze i mniej czasochłonne,
• Karta podatkowa to najbardziej uproszczona forma – nie wymaga prowadzenia ksiąg rachunkowych ani składania zeznań podatkowych.

Procedura wyboru i zmiany formy opodatkowania – jak wybrać formę opodatkowania działalności gospodarczej?

Wybór formy opodatkowania działalności gospodarczej jest jednym z pierwszych kroków przy zakładaniu firmy. Przedsiębiorca musi złożyć odpowiednie oświadczenie do naczelnika urzędu skarbowego, w którym deklaruje, jak chce rozliczać swój podatek dochodowy.

Formę opodatkowania wybiera się w momencie rejestracji działalności poprzez wypełnienie formularza CEIDG-1 (Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej). Można to zrobić:

• Online – przez stronę CEIDG,
• Osobiście – składając wniosek w urzędzie miasta lub gminy,
• Za pośrednictwem pełnomocnika.

Jeśli przedsiębiorca nie wskaże preferowanej formy opodatkowania, automatycznie zostanie przypisany do zasad ogólnych (skali podatkowej).

Terminy zgłoszenia formy opodatkowania

• Przy zakładaniu działalności – w dniu rejestracji firmy lub najpóźniej do dnia uzyskania pierwszego przychodu.
• W przypadku zmiany formy opodatkowania – do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym uzyskano pierwszy przychód, ale nie później niż do 20 lutego danego roku.

Zmiana formy opodatkowania dotyczy wyłącznie kolejnego roku podatkowego. Oznacza to, że przedsiębiorca nie może zmienić opodatkowania w trakcie roku – wyjątek stanowi przejście na skalę podatkową w przypadku rezygnacji z karty podatkowej.

Jak zmienić formę opodatkowania?

Przedsiębiorcy, którzy chcą zmienić formę opodatkowania, muszą złożyć stosowne oświadczenie do naczelnika urzędu skarbowego. Można to zrobić na kilka sposobów:

• Poprzez aktualizację wpisu CEIDG-1 – w przypadku jednoosobowej działalności gospodarczej,
• Przez pismo do urzędu skarbowego – w przypadku spółek cywilnych.

Jeżeli przedsiębiorca chce przejść np. z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych na podatek liniowy lub zasady ogólne, musi pamiętać, że zmiana ta zacznie obowiązywać dopiero od początku kolejnego roku podatkowego. Decyzja o zmianie formy opodatkowania może mieć istotny wpływ na wysokość podatku dochodowego, możliwość korzystania z ulg podatkowych oraz obowiązki księgowe.

Podsumowanie

Wybór formy opodatkowania działalności gospodarczej ma kluczowe znaczenie dla przedsiębiorcy. W zależności od specyfiki prowadzonej działalności gospodarczej, można rozliczać się na zasadach ogólnych, korzystać z podatku liniowego, wybrać ryczałt od przychodów ewidencjonowanych lub skorzystać z uproszczonej formy karty podatkowej.

Każda z opcji różni się sposobem naliczania podatku dochodowego, możliwością odliczenia kosztów uzyskania przychodu oraz obowiązkami księgowymi, takimi jak prowadzenie podatkowej księgi przychodów. W przypadku skali podatkowej wysokość podatku zależy od wysokości uzyskanego dochodu, natomiast zryczałtowany podatek dochodowy naliczany jest od przychodów ewidencjonowanych, bez możliwości pomniejszenia ich o koszty uzyskania.

Przedsiębiorcy muszą pamiętać o obowiązku opłacania składki zdrowotnej, której wysokość zależy od podstawy opodatkowania. Dodatkowo, podatek oraz zaliczki należy regulować w odpowiednich terminach – np. do 20 dnia miesiąca następującego po zakończeniu okresu rozliczeniowego. Wybór i ewentualna zmiana formy opodatkowania działalności gospodarczej wymaga złożenia stosownego oświadczenia do naczelnika urzędu skarbowego.