Koszty zastępstwa procesowego – co to jest, ile wynosi, jak jest obliczany?

Koszty zastępstwa procesowego to minimalne stawki, które sąd może zasądzić od strony przegrywającej na rzecz wygrywającej. Ich wysokość uzależniona jest od wartości przedmiotu sprawy i rodzaju postępowania. Sprawdź, ile wynoszą w 2025 roku i jakie czynniki wpływają na ich wysokość.

Najważniejsze informacje:

• Koszty zastępstwa procesowego to kwoty zasądzane stronie wygrywającej na pokrycie wydatków na pełnomocnika.

• Ich wysokość ustalana jest na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości i stawek minimalnych.

• Stawki zależą od wartości przedmiotu sporu, rodzaju sprawy oraz etapu postępowania.

• Najniższa stawka zaczyna się od 90 zł, najwyższa może sięgnąć 25 000 zł.

• W postępowaniach upominawczych i nakazowych stosuje się 75% stawki minimalnej.

• W sprawach rodzinnych i rzeczowych obowiązują stałe, minimalne kwoty (np. rozwód – 720 zł).

• Przy apelacjach i kasacjach stawki mogą być obniżone do 50% lub podwyższone do 75%.

• Koszty co do zasady zasądza się stronie wygrywającej, a przy częściowym wygraniu – proporcjonalnie.

Czym są koszty zastępstwa procesowego?

Koszty zastępstwa procesowego to kwoty, które strona przegrywająca sprawę sądową zobowiązana jest zapłacić stronie wygrywającej w celu pokrycia wydatków na profesjonalnego pełnomocnika – adwokata lub radcę prawnego. Ich wysokość ustalana jest według stawek minimalnych określonych w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości i zależy m.in. od rodzaju sprawy, wartości przedmiotu sporu oraz etapu postępowania. Celem tych kosztów jest częściowa rekompensata wydatków poniesionych na obsługę prawną, a nie pełne zwrócenie wszystkich honorariów ustalonych między klientem a jego pełnomocnikiem.

Kto ustala wysokość kosztów zastępstwa procesowego?

Wysokość kosztów zastępstwa procesowego ustala sąd, biorąc pod uwagę obowiązujące stawki minimalne wynikające z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie lub radcowskie. W praktyce oznacza to, że niezależnie od rzeczywistej kwoty wynagrodzenia ustalonej między klientem a pełnomocnikiem, sąd zasądza jedynie kwotę odpowiadającą przepisom, z możliwością jej podwyższenia, ale nie więcej niż sześciokrotność stawki minimalnej. Wartość ta zależy m.in. od rodzaju postępowania, wartości przedmiotu sprawy oraz etapu, na którym zakończono postępowanie.

Od czego zależy wysokość kosztów zastępstwa procesowego?

Wysokość kosztów zastępstwa procesowego jest uzależniona przede wszystkim od wartości przedmiotu sporu lub rodzaju sprawy. W postępowaniach cywilnych kwoty te rosną wraz z wartością roszczenia – inne stawki obowiązują przy sporach o kilka tysięcy złotych, a inne przy roszczeniach przekraczających milion złotych. W sprawach rodzinnych, pracowniczych czy z zakresu prawa rzeczowego obowiązują odrębne tabele stawek. Istotny wpływ ma również etap postępowania – koszty mogą różnić się w postępowaniu przed sądem I instancji, apelacyjnym czy kasacyjnym.

Stawki minimalne według wartości przedmiotu sprawy

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości przewiduje konkretne progi wartości przedmiotu sporu, od których zależy wysokość minimalnych kosztów zastępstwa procesowego. W przypadku spraw o niższej wartości, stawki zaczynają się już od 90 zł (przy wartości przedmiotu sprawy do 500 zł). Następne progi to m.in. 270 zł (powyżej 500 zł do 1500 zł), 900 zł (powyżej 1500 zł do 5000 zł), 1800 zł (powyżej 5000 zł do 10 000 zł) czy 3600 zł (powyżej 10 000 zł do 50 000 zł). Wysokość stawek rośnie wraz z wartością sporu, a w przypadku spraw o najwyższej wartości może wynosić nawet 25 000 zł. Takie widełki pozwalają sądom stosować jednolite zasady przy zasądzaniu kosztów.

Koszty zastępstwa w postępowaniach upominawczych i nakazowych

W postępowaniach upominawczych i nakazowych stawki minimalne kosztów zastępstwa procesowego są niższe niż w zwykłym procesie. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości, w takich sprawach stosuje się 75% stawki minimalnej przewidzianej dla danego progu wartości przedmiotu sporu. Obniżenie to wynika z uproszczonego charakteru tych postępowań – są one zazwyczaj mniej czasochłonne, a rozstrzygnięcie zapada szybciej, co przekłada się na mniejsze nakłady pracy pełnomocnika.

Specjalne kategorie spraw – prawo rodzinne, pracy, rzeczowe

W przypadku niektórych kategorii spraw rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości przewiduje stałe, minimalne stawki kosztów zastępstwa procesowego, niezależne od wartości przedmiotu sporu. Przykładowo, w sprawach z zakresu prawa rodzinnego opłata minimalna za prowadzenie sprawy o rozwód lub separację wynosi 720 zł. Z kolei w sprawach z zakresu prawa rzeczowego, takich jak stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości, stawka minimalna odpowiada 50% stawki obliczonej od wartości przedmiotu sprawy. Podobne regulacje dotyczą również m.in. wybranych spraw z zakresu prawa pracy, gdzie ustawodawca ustalił konkretne, zryczałtowane kwoty.

Odwołania i kasacje – stawki procentowe i zasady konieczności prowadzenia sprawy

W przypadku środków zaskarżenia, takich jak apelacje, skargi kasacyjne czy zażalenia, wysokość kosztów zastępstwa procesowego jest ustalana procentowo w odniesieniu do stawek obowiązujących w pierwszej instancji. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości, stawki te mogą być obniżone do 50% lub podwyższone do 75%, w zależności od rodzaju sprawy, etapu postępowania oraz tego, czy pełnomocnik prowadził sprawę w poprzedniej instancji. Przykładowo, jeżeli ten sam adwokat lub radca prawny reprezentował stronę od początku, stawka za czynności w drugiej instancji może być niższa. Z kolei w przypadku kasacji czy skargi do Sądu Najwyższego, stawki są zazwyczaj wyższe, co odzwierciedla większy stopień skomplikowania sprawy.

Kiedy koszty zastępstwa procesowego przysługują stronie?

Koszty zastępstwa procesowego co do zasady zasądza się stronie wygrywającej proces od strony przegrywającej. Mają one zrekompensować wydatki poniesione na wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika. W praktyce oznacza to, że jeśli wygrasz sprawę, sąd może zobowiązać przeciwnika do zapłaty kwoty odpowiadającej minimalnym lub podwyższonym stawkom określonym w przepisach. W niektórych sytuacjach, np. przy częściowym wygraniu sporu, koszty te mogą zostać podzielone proporcjonalnie.

Podsumowanie

Koszty zastępstwa procesowego to stałe, ustawowo określone kwoty, które sąd zasądza na rzecz strony wygrywającej jako częściową rekompensatę wydatków na pełnomocnika. Ich wysokość zależy od wartości sporu, rodzaju postępowania oraz etapu sprawy i w 2025 roku mieści się w przedziale od 90 zł do 25 000 zł. Dzięki temu system jest przejrzysty i zapewnia jednolite zasady rozliczeń w sądach.