Przedwstępna umowa o pracę – co warto wiedzieć przed jej podpisaniem?

Przedwstępna umowa o pracę to coraz częściej stosowane rozwiązanie w relacjach między przyszłym pracodawcą a osobą ubiegającą się o zatrudnienie. Jej celem jest zagwarantowanie obu stronom, że w ustalonym terminie dojdzie do zawarcia właściwej, ostatecznej umowy o pracę. Takie zobowiązanie jest szczególnie przydatne, gdy nawiązanie stosunku pracy możliwe jest dopiero po upływie określonego czasu – na przykład po zakończeniu okresu wypowiedzenia u dotychczasowego pracodawcy. Choć przedwstępna umowa może wydawać się prostym dokumentem, w rzeczywistości jej treść i skutki prawne wymagają dokładnego przemyślenia. W wielu przypadkach to właśnie od niej zależy ważność umowy przyrzeczonej.

Najważniejsze informacje

• Przedwstępna umowa o pracę zobowiązuje strony do zawarcia w przyszłości ostatecznej umowy o pracę.

• Dokument powinien zawierać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej: rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, wymiar czasu pracy oraz wynagrodzenie.

• Uchylanie się jednej ze stron od zawarcia przyrzeczonej umowy może prowadzić do roszczeń odszkodowawczych lub dochodzenia jej zawarcia na drodze sądowej.

• Roszczenia z tytułu umowy przedwstępnej przedawniają się zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego.

• Zawarcie przedwstępnej umowy daje przyszłemu pracownikowi pewność zatrudnienia, a pracodawcy – gwarancję lojalności kandydata.

Na czym polega przedwstępna umowa o pracę?

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, umowa przedwstępna zobowiązuje strony do zawarcia w przyszłości oznaczonej umowy – w tym przypadku umowy o pracę. Innymi słowy, to pisemne potwierdzenie woli współpracy, w którym zarówno przyszły pracownik, jak i przyszły pracodawca określają warunki zatrudnienia oraz termin, w jakim nastąpi zawarcie umowy przyrzeczonej. Od dnia zawarcia umowy przedwstępnej obie strony są związane jej treścią i powinny dążyć do realizacji przyjętych zobowiązań.

Zawarcie przedwstępnej umowy oznacza, że strony znają przynajmniej istotne postanowienia umowy przyrzeczonej, takie jak rodzaj pracy, miejsce wykonywania pracy, wymiar czasu pracy czy wynagrodzenie odpowiadające rodzajowi pracy. To właśnie te elementy decydują o tym, czy przedwstępna umowa może zostać uznana za skuteczną w świetle zasad prawa pracy.

Istotne postanowienia umowy przyrzeczonej

Aby przedwstępna umowa o pracę mogła wywołać skutki prawne, musi zawierać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej. W praktyce oznacza to, że dokument powinien precyzyjnie określać rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, termin rozpoczęcia pracy oraz wynagrodzenie ze wskazaniem składników wynagrodzenia. Brak tych elementów może skutkować uznaniem, że zawarcie umowy nie zostało prawidłowo zobowiązane, co uchyla możliwość skutecznego żądania zawarcia umowy przyrzeczonej.

Warto również pamiętać, że postanowienia umowy przyrzeczonej nie mogą w sposób istotny odbiegać od warunków ustalonych w umowie przedwstępnej. Przykładowo, jeśli przyszły pracodawca zaproponuje wysokości wynagrodzenia odbiegające od wcześniejszych ustaleń lub zmieni wymiar czasu pracy, może to zostać uznane za naruszenie ustalonych warunków i prowadzić do odpowiedzialności odszkodowawczej.

Obowiązki stron i skutki niewykonania przedwstępnej umowy

Zawarcie umowy przedwstępnej nakłada na obie strony zobowiązanie do zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę w odpowiednim terminie wyznaczonym w dokumencie. Jeśli jedna ze stron uchyla się od zawarcia umowy przyrzeczonej, druga strona ma prawo dochodzić zawarcia przyrzeczonej umowy lub żądać stosownego odszkodowania.

W świetle orzecznictwa, w tym wyroku Sądu Najwyższego, możliwość dochodzenia zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę jest ograniczona. Pracownik nie może żądać zawarcia umowy o pracę wbrew woli pracodawcy, jeśli jej zawarcie pozostaje sprzeczne z zasadami prawa pracy. W takim przypadku niedoszły pracownik może jednak domagać się naprawienia szkody, którą poniósł wskutek niezawarcia umowy. Odszkodowanie obejmuje zazwyczaj zwrot kosztów związanych z przygotowaniem do pracy lub utratą możliwości podjęcia innego zatrudnienia.

Sąd Najwyższy w swoich orzeczeniach podkreśla, że roszczenia z tytułu umowy przedwstępnej przedawniają się zgodnie z zasadami określonymi w Kodeksie cywilnym. Oznacza to, że osoba, która chce dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej lub naprawienia szkody, powinna to uczynić w odpowiednim terminie, zanim upłynie okres przedawnienia.

Jak wygląda zawarcie przedwstępnej umowy w praktyce?

W praktyce zawarcie przedwstępnej umowy o pracę następuje w formie pisemnej. Najczęściej przygotowuje ją przyszły pracodawca, choć może to zrobić również kandydat, który wcześniej złożył stosowne oświadczenie o gotowości do podjęcia zatrudnienia. Dokument powinien wskazywać strony, termin zawarcia przyrzeczonej umowy, a także ustalenia dotyczące rodzaju umowy, miejsca wykonywania pracy, wymiaru czasu pracy oraz wskazanie składników wynagrodzenia.

Zawarcie umowy przyrzeczonej uchyla się, jeśli jedna ze stron nie spełni ustalonych warunków lub nie stawi się w wyznaczonym terminie bez uzasadnionej przyczyny. W takim przypadku druga strona może wystąpić na drogę sądową z żądaniem naprawienia szkody bądź dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej.

Rola terminu w przedwstępnej umowie o pracę

Każda przedwstępna umowa powinna precyzyjnie określać termin, w jakim strony mają przystąpić do zawarcia umowy przyrzeczonej. W sytuacji, gdy termin nie został ustalony, strony wiąże termin wyznaczony przez jedną z nich w odpowiednim czasie po podpisaniu dokumentu. Jeżeli mimo upływu wyznaczonego terminu zawarcie umowy o pracę nie nastąpi, można mówić o niewykonaniu zobowiązania.

Zdarza się, że strony uzgadniają inny termin zawarcia umowy o pracę – na przykład z powodu przedłużającej się rekrutacji lub zmiany sytuacji kadrowej w firmie. W takim przypadku ważne jest, aby nowe ustalenia zostały pisemnie potwierdzone, ponieważ ustne porozumienie może nie wywołać skutków prawnych.

Dochodzenie roszczeń z tytułu umowy przedwstępnej

Osoba, która zawarła przedwstępną umowę o pracę, a mimo to nie doszło do jej realizacji, może na drodze sądowej dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej lub odszkodowania. Wybór ścieżki zależy od konkretnej sytuacji – jeśli ostateczna umowa o pracę nie została podpisana z winy pracodawcy, niedoszły pracownik może domagać się naprawienia szkody, którą poniósł w wyniku niewykonania zobowiązania.

W niektórych przypadkach umowy zawierają zapisy o karze umownej. Ma ona na celu zabezpieczenie interesów stron w razie uchylenia się jednej z nich od zawarcia przyrzeczonej umowy. Choć kodeks pracy nie przewiduje wprost takich kar, mogą być one stosowane na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, o ile nie naruszają zasad prawa pracy.

Należy pamiętać, że roszczenia wynikające z przedwstępnej umowy o pracę powinny być zgłaszane w odpowiednim terminie wyznaczonym przez przepisy prawa. Dochodzenie ich po upływie okresu przedawnienia może okazać się bezskuteczne, nawet jeśli orzeczenie stało się korzystne dla pracownika.

Znaczenie przedwstępnej umowy dla stron stosunku pracy

Przedwstępna umowa o pracę ma duże znaczenie w stosunkach pracy, ponieważ stanowi formę zabezpieczenia interesów zarówno przyszłego pracodawcy, jak i pracownika. Pracodawca zyskuje gwarancję, że kandydat, który przeszedł proces rekrutacyjny, podejmie zatrudnienie w określonym terminie, natomiast przyszły pracownik ma pewność, że po upływie ustalonego okresu otrzyma etat na warunkach uzgodnionych wcześniej.

Dzięki takiemu dokumentowi obie strony mogą spokojnie przygotować się do nawiązania stosunku pracy – pracodawca zorganizować stanowisko, a pracownik zakończyć współpracę z dotychczasowym pracodawcą. Należy jednak pamiętać, że zawarcia przyrzeczonej umowy nie można dochodzić wbrew przepisom prawa, a jej skuteczność zależy od tego, czy została sporządzona zgodnie z wymogami Kodeksu cywilnego i zakresu prawa pracy.

Podsumowanie

Przedwstępna umowa o pracę to dokument, który w sposób istotny wpływa na przyszłość umowy ostatecznej. Umożliwia przygotowanie się do zatrudnienia obu stronom i określa warunki współpracy, zanim dojdzie do faktycznego nawiązania stosunku pracy. Aby jednak spełniała swoją funkcję, powinna zawierać wszystkie istotne postanowienia umowy przyrzeczonej i być sporządzona zgodnie z przepisami.

Zawarcie umowy przedwstępnej warto poprzedzić dokładnym omówieniem warunków, by uniknąć nieporozumień. Jeśli jedna ze stron uchyla się od zawarcia przyrzeczonej umowy, druga może żądać naprawienia szkody lub – w określonych przypadkach – dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej. Praktyka i orzecznictwo, w tym wyrok Sądu Najwyższego, jasno wskazują, że skuteczność takiego roszczenia zależy od tego, czy wcześniej ustalono istotne elementy przyszłej umowy i czy jej zawarcie nie pozostaje w sprzeczności z zasadami prawa pracy.

W efekcie przedwstępna umowa o pracę staje się narzędziem zabezpieczającym interesy obu stron – pozwala na planowe zawarcie umowy w wyznaczonym terminie i chroni przed konsekwencjami nieuczciwego zachowania jednej ze stron. To dowód, że w stosunkach pracy również warto zadbać o precyzję, formalność i przejrzystość ustaleń – nawet zanim padnie ostateczny podpis pod umową definitywną.

Najczęściej zadawane pytania (FAQ)

1. Czy przedwstępna umowa o pracę jest obowiązkowa przed podpisaniem umowy właściwej?
Nie. Przedwstępna umowa o pracę nie jest obowiązkowa. Stanowi jednak praktyczne zabezpieczenie interesów obu stron, zwłaszcza gdy do zatrudnienia ma dojść w przyszłości.

2. Czy można dochodzić zawarcia przyrzeczonej umowy o pracę w sądzie?
Tak, ale w ograniczonym zakresie. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, pracownik może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej tylko wtedy, gdy nie jest to sprzeczne z zasadami prawa pracy. W pozostałych przypadkach przysługuje mu roszczenie o odszkodowanie.

3. Jakie elementy powinna zawierać skuteczna przedwstępna umowa o pracę?
Musi wskazywać strony, rodzaj pracy, miejsce jej wykonywania, termin rozpoczęcia pracy, wymiar czasu pracy oraz wynagrodzenie ze wskazaniem składników wynagrodzenia. Brak tych danych może podważyć skuteczność zawarcia umowy przyrzeczonej.