Fundusz indeksowy – co to jest, jak działa i w jaki sposób go kupić?

Dzięki pasywnemu zarządzaniu, niskim kosztom i natychmiastowej dywersyfikacji, fundusze indeksowe pozwalają na bezpieczne inwestowanie zarówno na rynkach krajowych, jak i globalnych. Dowiedz się, czym są, jak działają i dlaczego warto w nie inwestować.

Spis treści

• Co to jest fundusz indeksowy?
• Główne cele i strategie funduszy indeksowych
• Jak działa fundusz indeksowy?
• Zalety i wady inwestowania w fundusze indeksowe
• Fundusze indeksowe a fundusze ETF
• Dlaczego warto inwestować w fundusze indeksowe?

Co to jest fundusz indeksowy?

Fundusz indeksowy to fundusz inwestycyjny, którego celem jest jak najdokładniejsze odwzorowanie wyników wybranego indeksu rynkowego, takiego jak S&P 500, WIG20 czy DAX. W przeciwieństwie do tradycyjnych funduszy inwestycyjnych, które są aktywnie zarządzane, fundusz indeksowy działa w sposób pasywny – jego zadaniem jest śledzenie składu i wyników indeksu, a nie próba ich przewyższenia.

Fundusze indeksowe należą do grupy funduszy pasywnych, co oznacza niższe koszty zarządzania, ponieważ nie wymagają aktywnego monitorowania rynku ani częstych transakcji. Inwestowanie w fundusze indeksowe wiąże się z niższymi opłatami za zarządzanie w porównaniu z funduszami aktywnie zarządzanymi, co czyni je atrakcyjnym rozwiązaniem dla inwestorów długoterminowych.

Główne cele i strategie funduszy indeksowych

Celem funduszu indeksowego jest wierne odwzorowanie stóp zwrotu danego indeksu rynkowego. Fundusze indeksowe stosują dwie podstawowe strategie: replikację fizyczną i replikację syntetyczną.

• Replikacja fizyczna: w tej strategii fundusz kupuje wszystkie aktywa wchodzące w skład indeksu, odwzorowując ich proporcje. Dzięki temu portfel funduszu indeksowego wiernie naśladuje skład indeksu, co pozwala osiągać wyniki bliskie wynikom indeksu. Ta metoda jest najczęściej stosowana w przypadku funduszy indeksowych śledzących indeksy akcyjne.
• Replikacja syntetyczna: polega na odwzorowywaniu wyników indeksu za pomocą instrumentów pochodnych, takich jak swapy czy kontrakty terminowe. Fundusz nie posiada bezpośrednio aktywów, lecz zawiera umowy z instytucjami finansowymi, które zobowiązują się wypłacać różnicę między wynikami rzeczywistymi a wynikami indeksu. Replikacja syntetyczna niesie większe ryzyko, ale jest używana, gdy pełne odwzorowanie składu indeksu jest trudne.

Jak działa fundusz indeksowy?

W odróżnieniu od funduszy aktywnych, fundusze indeksowe nie dążą do przewyższenia rynku, lecz po prostu naśladują wyniki wybranego indeksu, odwzorowując jego skład i proporcje.

Skład portfela funduszu indeksowego

Fundusze indeksowe inwestują w akcje lub obligacje spółek wchodzących w skład indeksu, zgodnie z ich udziałami w tym indeksie. Na przykład fundusz indeksowy oparty na WIG20 inwestuje w 20 największych spółek z warszawskiej giełdy. Jeśli akcje PKN Orlen stanowią 15% WIG20, fundusz również zainwestuje 15% swojego kapitału w akcje tej spółki. Takie podejście zapewnia odwzorowanie wyników indeksu z minimalnym odchyleniem (tzw. tracking error).

Pasywne zarządzanie i niższe koszty

Fundusze indeksowe są częścią funduszy pasywnych, co oznacza, że zarządzający funduszem nie muszą podejmować codziennych decyzji inwestycyjnych. Portfel jest utrzymywany zgodnie ze składem indeksu, co ogranicza liczbę transakcji i związane z nimi koszty. Dzięki temu fundusze indeksowe charakteryzują się niższymi opłatami za zarządzanie niż fundusze aktywne, a więcej środków inwestorów pracuje na zyski.

Śledzenie wyników indeksu

Działanie funduszu indeksowego opiera się na śledzeniu wyników danego indeksu. Jeśli indeks S&P 500 wzrośnie o 7%, inwestorzy w funduszu indeksowym mogą oczekiwać podobnych stóp zwrotu. Zarządzający funduszem regularnie dostosowują portfel, aby był zgodny ze zmianami w indeksie, co zapewnia precyzyjne odwzorowanie jego wyników.

Automatyzacja inwestycji

Jednym z największych atutów funduszy indeksowych jest ich prostota. W momencie wpłacania środków inwestor nie musi samodzielnie podejmować decyzji dotyczących wyboru konkretnych akcji czy obligacji. Fundusz automatycznie alokuje wpłacone środki zgodnie ze składem indeksu, co czyni inwestowanie w fundusze indeksowe szczególnie atrakcyjnym dla osób, które nie chcą aktywnie zarządzać swoimi inwestycjami, ale jednocześnie pragną korzystać z możliwości, jakie oferują rynki finansowe.

Przykład działania tradycyjnych funduszy inwestycyjnych

Załóżmy, że zarządzający tradycyjnym funduszem inwestycyjnym specjalizującym się w rynku akcji postanawia zainwestować w spółki z sektora technologicznego, wierząc, że w najbliższym czasie sektor ten przyniesie wysokie stopy zwrotu. W ramach aktywnego zarządzania wybiera najlepsze jego zdaniem spółki, na przykład Apple, Microsoft czy Alphabet, jednocześnie omijając te, które uważa za mniej perspektywiczne. Jeśli jego decyzje okażą się trafne, fundusz może osiągnąć wyniki wyższe niż indeks rynkowy.

Jednak taki sposób zarządzania niesie ze sobą ryzyko, że wybory zarządzającego nie będą trafne. W takim przypadku fundusz może nie tylko nie osiągnąć lepszych wyników niż rynek, ale wręcz ponieść większe straty. W przeciwieństwie do tego, fundusz indeksowy inwestowałby we wszystkie spółki wchodzące w skład danego indeksu w proporcjach odpowiadających ich udziałowi, co minimalizuje ryzyko błędnych decyzji inwestycyjnych.

Zalety i wady inwestowania w fundusze indeksowe

Fundusze indeksowe zyskały popularność jako narzędzie inwestycyjne, które oferuje przewidywalność, niskie koszty i łatwość inwestowania. Jednak jak każde narzędzie inwestycyjne, fundusze indeksowe mają swoje zalety i wady, które warto rozważyć przed podjęciem decyzji o inwestycji.

Zalety funduszy indeksowych

• Niższe koszty zarządzania: dzięki pasywnemu zarządzaniu, fundusze indeksowe mają niższe opłaty operacyjne w porównaniu do funduszy aktywnych. Brak konieczności częstych transakcji i analiz pozwala inwestorom zachować więcej kapitału.
• Natychmiastowa dywersyfikacja: inwestując w fundusz indeksowy, automatycznie zyskujesz szeroko zdywersyfikowany portfel aktywów, co zmniejsza ryzyko związane z inwestowaniem w jedną spółkę lub sektor.
• Przewidywalność wyników: fundusze indeksowe naśladują wyniki rynkowe, dzięki czemu inwestorzy mogą oczekiwać stabilnych stóp zwrotu zbliżonych do wyników całego indeksu.
• Łatwość inwestowania: są prostym narzędziem, niewymagającym specjalistycznej wiedzy ani aktywnego zarządzania. Fundusz automatycznie alokuje środki zgodnie ze składem indeksu.
• Niższe ryzyko błędnych decyzji: w przeciwieństwie do funduszy aktywnych, fundusze indeksowe nie wymagają decyzji inwestycyjnych, co minimalizuje ryzyko wynikające z błędnych analiz rynku.

Wady funduszy indeksowych

• Brak możliwości przewyższenia rynku: fundusze indeksowe są tak zaprojektowane, aby odwzorowywać indeks, co ogranicza możliwość uzyskania wyższych zysków w okresach hossy, w przeciwieństwie do funduszy aktywnych.
• Wysoka wrażliwość na zmiany rynkowe: fundusze indeksowe są podatne na spadki rynkowe, ponieważ ich strategia polega na odwzorowaniu całego rynku, bez możliwości minimalizowania strat.
• Ograniczona elastyczność: fundusze indeksowe nie mogą dostosowywać się do zmieniających się warunków rynkowych, ponieważ ich zadaniem jest odwzorowanie indeksu, co ogranicza możliwość zarządzania ryzykiem.
• Ograniczenia związane z indeksem: fundusz inwestuje we wszystkie spółki z indeksu, niezależnie od ich kondycji finansowej, co może wpłynąć na stopę zwrotu w przypadku problemów finansowych poszczególnych firm.
• Ryzyko replikacji syntetycznej: fundusze stosujące replikację syntetyczną nie posiadają bezpośrednich aktywów, co wiąże się z ryzykiem kontrahenta i potencjalnymi stratami w przypadku problemów finansowych instytucji, z którymi współpracują.

Fundusze indeksowe a fundusze ETF

Fundusze indeksowe i fundusze ETF (Exchange Traded Funds) to dwa bardzo podobne rodzaje funduszy pasywnych, które mają na celu naśladowanie wyników wybranego indeksu rynkowego. Mimo, że oba narzędzia działają w oparciu o podobne zasady, istnieją między nimi istotne różnice, które mogą wpłynąć na decyzje inwestycyjne.

Podobieństwa między funduszami

• Strategia pasywna: oba są zarządzane pasywnie. Oznacza to, że ich celem jest śledzenie wyników konkretnego indeksu, np. S&P 500, WIG20 czy DAX, zamiast próby przewyższenia wyników rynku. W obu przypadkach inwestorzy otrzymują dostęp do szerokiego, zdywersyfikowanego portfela akcji lub obligacji, który odzwierciedla skład danego indeksu. Pasywna strategia oznacza, że koszty zarządzania w obu typach funduszy są niższe niż w funduszach aktywnych.
• Niskie koszty zarządzania: oba fundusze inwestycyjne cechują się niższymi kosztami operacyjnymi w porównaniu do funduszy aktywnie zarządzanych. Dzięki pasywnemu zarządzaniu fundusze te nie wymagają częstych analiz rynkowych, a decyzje dotyczące zakupu i sprzedaży aktywów są podejmowane rzadko. Oznacza to, że zarówno fundusze indeksowe, jak i ETF-y mają niższe opłaty za zarządzanie, co pozytywnie wpływa na długoterminowe zyski inwestorów.
• Natychmiastowa dywersyfikacja: każdy dany fundusz oferuje natychmiastową dywersyfikację, ponieważ inwestują w szeroką gamę aktywów wchodzących w skład wybranego indeksu. Inwestorzy, którzy zdecydują się na zakup funduszu indeksowego lub ETF-a, automatycznie zyskują dostęp do zdywersyfikowanego portfela, co zmniejsza ryzyko związane z inwestowaniem w pojedyncze akcje.

Różnice między funduszami indeksowymi a ETF

• Sposób obrotu: główna różnica między funduszami indeksowymi a ETF-ami polega na sposobie ich obrotu. Fundusze indeksowe są tradycyjnymi funduszami inwestycyjnymi, które nie są notowane na giełdzie. Inwestorzy mogą nabywać jednostki uczestnictwa funduszu bezpośrednio od Towarzystwa Funduszy Inwestycyjnych (TFI) lub za pośrednictwem platform inwestycyjnych. Cena jednostki uczestnictwa funduszu jest ustalana raz dziennie, na koniec dnia roboczego, na podstawie wartości aktywów netto funduszu.ETF-y z kolei są notowane na giełdach, co oznacza, że można nimi handlować w czasie rzeczywistym, tak jak akcjami. Inwestorzy mogą kupować i sprzedawać ETF-y w dowolnym momencie podczas trwania sesji giełdowej, co daje większą elastyczność w zarządzaniu inwestycjami. Cena ETF-ów zmienia się w czasie rzeczywistym w zależności od podaży i popytu na rynku, co oznacza, że inwestorzy mają większy wpływ na moment i cenę zakupu lub sprzedaży swoich jednostek.
• Konieczność założenia rachunku maklerskiego: aby inwestować w ETF-y, konieczne jest posiadanie rachunku maklerskiego, co może być dodatkowym kosztem dla inwestorów. Rachunek maklerski pozwala na bezpośredni handel ETF-ami na giełdzie, co daje inwestorom większą kontrolę nad momentem realizacji transakcji. W przypadku funduszy indeksowych rachunek maklerski nie jest wymagany – wystarczy założyć rachunek w Towarzystwie Funduszy Inwestycyjnych lub skorzystać z platformy inwestycyjnej, co może być prostszym rozwiązaniem dla początkujących inwestorów.
• Opłaty transakcyjne: fundusze indeksowe zazwyczaj pobierają opłatę manipulacyjną przy zakupie jednostek uczestnictwa, a także opłaty za zarządzanie, które są naliczane codziennie. Natomiast ETF-y, oprócz opłat za zarządzanie, generują dodatkowe koszty w postaci prowizji maklerskich za każdą transakcję kupna i sprzedaży, a także spreadu, czyli różnicy między ceną kupna a sprzedaży. Te dodatkowe koszty mogą sprawić, że ETF-y będą mniej opłacalne dla inwestorów, którzy planują częste transakcje.
• Częstotliwość wyceny: w przypadku funduszy indeksowych, jednostki uczestnictwa są wyceniane raz dziennie, na koniec dnia roboczego. To oznacza, że inwestorzy muszą zaakceptować cenę jednostki ustaloną na koniec dnia, niezależnie od momentu złożenia zlecenia. W ETF-ach wycena odbywa się w czasie rzeczywistym, co daje inwestorom większą elastyczność i kontrolę nad ceną, po której nabywają lub sprzedają jednostki ETF-a.
• Zarządzanie podatkami: w funduszach indeksowych, to Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych (TFI) automatycznie odprowadza podatek od zysków kapitałowych w momencie wypłaty środków, co oznacza, że inwestorzy nie muszą samodzielnie rozliczać się z urzędem skarbowym. W przypadku ETF-ów inwestorzy są odpowiedzialni za samodzielne rozliczenie podatku od zysków kapitałowych (podatek Belki), co wymaga dodatkowych działań administracyjnych, szczególnie przy inwestowaniu w zagraniczne ETF-y.

Który fundusz wybrać?

Wybór między funduszem indeksowym a ETF-em zależy od indywidualnych preferencji inwestora oraz jego strategii inwestycyjnej. Jeśli zależy Ci na prostocie, długoterminowej inwestycji i nie zamierzasz aktywnie zarządzać portfelem, fundusz indeksowy może być lepszym rozwiązaniem ze względu na brak konieczności posiadania rachunku maklerskiego i automatyczne rozliczenie podatku. Natomiast jeśli preferujesz elastyczność i możliwość szybkich transakcji na giełdzie, ETF może być bardziej atrakcyjną opcją.

Dlaczego warto inwestować w fundusze indeksowe?

• Niskie koszty zarządzania – mają niższe opłaty za zarządzanie niż tradycyjne fundusze inwestycyjne, ponieważ są zarządzane pasywnie. Mniej transakcji i analiz rynkowych ogranicza koszty operacyjne, co przekłada się na wyższe zyski dla inwestorów.
• Globalna dywersyfikacja – umożliwiają inwestowanie na rynkach krajowych i zagranicznych. Inwestorzy mogą w łatwy sposób dywersyfikować portfele, śledząc indeksy, takie jak S&P 500, WIG20 czy MSCI World, oraz korzystać z potencjalnych wzrostów na rynkach wschodzących.
• Brak konieczności aktywnego zarządzania – inwestowanie w fundusze indeksowe eliminuje potrzebę codziennego monitorowania rynków. Fundusz automatycznie odwzorowuje skład wybranego indeksu, co zmniejsza ryzyko błędnych decyzji inwestycyjnych.
• Stabilność i przewidywalność wyników – naśladują wyniki rynkowe, co zapewnia stabilność i przewidywalność stóp zwrotu. To idealne rozwiązanie dla inwestorów długoterminowych, którzy preferują mniejsze ryzyko związane z indywidualnymi spółkami.
• Odpowiednie na różnych etapach życia – sprawdzają się zarówno dla młodszych inwestorów, którzy chcą korzystać z potencjału wzrostu rynków, jak i dla osób zbliżających się do wieku emerytalnego, oferując stabilne zyski w oparciu o strategie dłużne.
• Łatwość założenia i zarządzania kontem – inwestowanie jest proste, dostępne online, w bankach i domach maklerskich. Progi wejścia są niskie, co czyni je atrakcyjnymi nawet dla początkujących inwestorów.