Ryzyko zawodowe – czym jest i jak można określić zagrożenia w środowisku pracy?

Czym jest ryzyko zawodowe?

Co to jest ryzyko zawodowe? Definicję tego pojęcia można znaleźć w polskiej normie PN-N-18002 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego. Według niej pod tym pojęciem kryje się prawdopodobieństwo pojawienia się niepożądanych zdarzeń, które wynikają z charakteru pracy i powodują straty. Dotyczą one w szczególności negatywnego wpływu na stan zdrowia pracownika spowodowane zagrożeniami związanymi ze środowiskiem pracy lub sposobem wykonywanych czynności. Oznacza to wszelkie niebezpieczeństwa, które pojawiają się w konkretnym miejscu zatrudnienia i wynikają ze specyfiki profesji. Najważniejsze informacje dotyczące obowiązków pracodawcy można znaleźć w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (Dz. U. 1974 Nr 24 poz. 141).

Ryzyko zawodowe – obowiązki pracodawcy

W kontekście ryzyka zawodowego oraz zagrożenia w środowisku pracy należy zwrócić szczególną uwagę na art. 226, który mówi o obowiązku pracodawcy do oceny i dokumentacji określającej ryzyko zawodowe wiążące się z wykonywaniem konkretnej pracy. Ponadto zadaniem osoby zatrudniającej jest wprowadzenie odpowiednich środków profilaktycznych umożliwiających zmniejszenie ryzyka. Nie można również zapomnieć o poinformowaniu pracowników o występujących w danej pracy zagrożeniach oraz zasadach ochrony zdrowia i bezpieczeństwa. Po sporządzeniu odpowiedniej dokumentacji należy przedstawić ją pracownikowi, a następnie po jej podpisaniu załączyć do akt osobowych. Dopilnowanie tych obowiązków może okazać się kluczowe, kiedy dojdzie do wypadku lub szkód podczas wykonywania pracy. Sprecyzowanie odpowiedzi na pytanie, co to jest ryzyko zawodowe, ułatwi określenie metod, jakie stosuje się podczas jego oceny oraz wyznaczenia zagrożenia w środowisku pracy.

Oceny ryzyka zawodowego – jakie stosujemy metody?

Jak już zostało wspomniane, do obowiązków pracodawcy należy ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy. Polega to na sprawdzeniu i określeniu poziomu tego, co w danym miejscu zatrudnienia może doprowadzić do szkody lub krzywdy pracownika. Jeżeli osoba zatrudniająca poprawnie zweryfikuje czynniki ryzyka, wówczas ma szansę zapewnić środki ograniczające lub likwidujące zagrożenia, zapobiegające chorobom zawodowym. Dodatkowo dzięki temu pracodawca zyskuje możliwość określenia rozwiązań, które należy jeszcze wprowadzić, aby uniknąć negatywnych skutków.

Ocena ryzyka zawodowego odpowiada za zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia szkody lub wypadku pracownika do minimum. W ten sposób pracodawca nie jest narażony na dodatkowe koszty wynikające ze zwiększonej składki na ubezpieczenie czy też mniejszą wydajność kadry pracowniczej. Regularnie przeprowadzana kontrola zapewnia pracownikom odpowiednie bezpieczeństwo oraz higienę pracy. Jednak w jaki sposób to zrobić? Jakie istnieją metody oceny ryzyka zawodowego? Aktualnie można skorzystać z kilku rozwiązań. Poniżej zostały wybrane i scharakteryzowane najpopularniejsze.

• Pierwsza z nich znajduje się we wspomnianej już polskiej normie PN-N-18002. W tym przypadku należy wziąć pod uwagę dwa podstawowe parametry: ciężkość następstw zagrożeń wynikających z pracy w danym miejscu oraz prawdopodobieństwo ich wystąpienia. Do oceny tych wskaźników służy trzypoziomowa skala, a ciężkość i prawdopodobieństwo można określić jako: małe, średnie lub duże. Następnie na podstawie wyników należy oszacować ryzyko zawodowe według tych samych stopni. Dodatkowo istnieje również możliwość zastosowania pięciopoziomowej skali. Następnie określa się wartościowanie ryzyka jako dopuszczalne lub niedopuszczalne. Odpowiedni schemat oceny oraz proponowane do wdrożenia działania można znaleźć w polskiej normie PN-N-18002.
• Inną metodą może być również wstępna analiza zagrożeń, tak zwana metoda PHA. Pozwala ona na jakościowe określenie stopnia ryzyka na podstawie dwóch parametrów. Pierwszy z nich to S, czyli wielkość ewentualnej szkody oraz P, czyli prawdopodobieństwo jej powstania. W tym przypadku sześciostopniowa skala prezentuje się następująco:

1. Wielkość szkody: 1. Niewielka, znikome urazy, szkody nieznaczne. 2. Lekkie obrażenia, szkody wymierne. 3. Ciężkie obrażenia, szkody znaczne. 4. Wypadek śmiertelny jednej osoby, szkody ciężkie. 5. Wypadek śmiertelny zbiorowy, bardzo ciężkie szkody na terenie przedsiębiorstwa. 6. Wypadek śmiertelny zbiorowy, bardzo ciężkie szkody poza terenem przedsiębiorstwa.
2. Powstanie szkody: 1. Nieprawdopodobne. 2. Mało prawdopodobne, szkoda powstaje raz na 10 lat. 3. Szkoda może się wydarzyć raz w roku. 4. Dosyć częste, szkoda może się wydarzyć raz w miesiącu. 5. Częste, szkoda może się wydarzyć raz na tydzień. 6. Bardzo prawdopodobne.
3. Następnie mnoży się otrzymane wartości P i S, a otrzymana liczba określa ryzyko zawodowe. W tym przypadku obowiązuje skala: 1-3 akceptowalne, 4-9 dopuszczalna akceptowalność ryzyka po przeprowadzeniu oceny, powyżej 10 ryzyko niedopuszczalne.

• Ocena ryzyka zawodowego metody z wykorzystaniem wskaźnika ryzyka, czyli Risc Score, która zakłada zastosowanie iloczynu trzech parametrów. Należą do nich: S – możliwe skutki zagrożenia, E – ekspozycja na zagrożenie, P – prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia. Po oszacowaniu wartości tych wskaźników określa się poziom ryzyka oraz działania zapobiegawcze według następującej skali: co najwyżej 20 – akceptowalne, wskazana kontrola, co najwyżej 70 – małe, potrzebna kontrola, co najwyżej 200 – istotne, potrzebne zmniejszenie ryzyka, co najwyżej 400 – duże, potrzebne natychmiastowe zmniejszenie ryzyka, powyżej 400 – bardzo duże, wstrzymanie pracy.
• Analiza bezpieczeństwa pracy jako ocena ryzyka zawodowego metody polega na określa się na podstawie wartości dwóch parametrów, które dzieli się również na kilka wskaźników. Pierwszy z nich to prawdopodobieństwo konsekwencji zdarzenia, w której bierze się pod uwagę: F – częstotliwość występowania zagrożenia, O – prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia, A – możliwość uniknięcia lub zmniejszenia skutków zdarzenia. Natomiast określenie konsekwencji zdarzenia polega na wyznaczeniu ich klasy w skali czterostopniowej. Następnie za pomocą specjalnej tabelki wartościuje się ryzyko zawodowe.

Ocena ryzyka zawodowego – kto może ją przeprowadzić?

Po wybraniu odpowiedniej metody oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy należy do obowiązków pracodawcy. Jest on odpowiedzialny za ochronę zdrowia i bezpieczeństwa pracowników oraz zobowiązany do poinformowania o występujących zagrożeniach. Kiedy osoba zatrudniająca sporządzi odpowiedni dokument, musi zostać on przedstawiony i zaakceptowany przez pracownika, którego dotyczy pismo. Następnie należy dołączyć je do akt osobowych konkretnej osoby.