Instrumenty finansowe – czym są? Jakie są ich rodzaje?

Instrumenty finansowe odgrywają kluczową rolę w dzisiejszej gospodarce, umożliwiając efektywny przepływ kapitału, zarządzanie ryzykiem i optymalizację portfeli inwestycyjnych. Bez względu na to, czy jesteś doświadczonym inwestorem, czy dopiero zaczynasz swoją przygodę na rynkach finansowych, warto wiedzieć, czym one są oraz jakie ich rodzaje rozróżniamy. Dowiedz się tego w naszym artykule.

Spis treści

• Instrumenty finansowe – definicja
• Rodzaje instrumentów finansowych
• Wady i zalety instrumentów finansowych

Instrumenty finansowe – definicja

Instrumenty finansowe to różnorodne narzędzia, które umożliwiają transfer, wymianę lub przechowywanie środków pieniężnych między różnymi podmiotami gospodarczymi. Są one swego rodzaju umowami pomiędzy stronami, które określają zakres ich zobowiązań i aktywów finansowych. Mogą być używane zarówno przez osoby fizyczne, jak i prawne, a także przez instytucje finansowe.

Rodzaje instrumentów finansowych

Instrumenty finansowe są różnorodne i mają różne zastosowania, co pozwala na efektywne zarządzanie kapitałem i ryzykiem w gospodarce. Można je podzielić na kilka głównych kategorii: instrumenty dłużne, instrumenty kapitałowe oraz instrumenty pochodne. Poniżej przedstawiamy ich szczegółowy opis.

Instrumenty dłużne

Instrumenty dłużne, takie jak obligacje, bony skarbowe, certyfikaty depozytowe i papiery wartościowe, reprezentują pożyczki udzielone przez inwestorów emitentom. Emitenci zobowiązują się do zwrotu pożyczonych kwot wraz z odsetkami w określonym terminie. Są one często postrzegane jako bezpieczniejsze inwestycje w porównaniu do instrumentów kapitałowych.

Do przykładów instrumentów dłużnych zaliczamy:

• Obligacje – Emitowane przez rządy, korporacje czy samorządy, obligacje są formą pożyczki, gdzie emitent zobowiązuje się do spłaty kapitału wraz z odsetkami. Wyróżniamy obligacje rządowe, korporacyjne i komunalne, które różnią się stopniem ryzyka i wysokością oferowanych odsetek.
• Bony skarbowe – To krótkoterminowe instrumenty dłużne emitowane przez rządy, zazwyczaj o terminie zapadalności krótszym niż rok. Są one używane do zarządzania krótkoterminowymi potrzebami finansowymi państwa i są uważane za bardzo bezpieczne inwestycje.
• Certyfikaty depozytowe (CD) – To instrumenty dłużne oferowane przez banki. Inwestorzy deponują środki na określony czas, a bank zobowiązuje się do wypłaty kapitału wraz z odsetkami po upływie tego okresu. CD są popularnym narzędziem do lokowania oszczędności z gwarantowanym zwrotem.

Instrumenty kapitałowe

Instrumenty kapitałowe, takie jak akcje zwykłe i uprzywilejowane, jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych oraz ETF-y, dają inwestorom prawo do udziału w zyskach i stratach spółek oraz do głosu na zgromadzeniach wspólników. Te instrumenty niosą ze sobą większe ryzyko, ale także potencjalnie wyższe zyski.

Instrumenty kapitałowe to przykładowo:

• Akcje zwykłe – dają ich posiadaczom prawo do udziału w zyskach spółki poprzez dywidendy oraz prawo głosu na walnych zgromadzeniach. Są one najbardziej powszechnym rodzajem instrumentów kapitałowych i mogą przynosić wysokie zyski, ale wiążą się też z większym ryzykiem.
• Akcje uprzywilejowane – zapewniają ich posiadaczom pewne korzyści, takie jak stałe dywidendy oraz pierwszeństwo w wypłacie dywidend przed akcjonariuszami zwykłymi. W zamian za te przywileje, posiadacze akcji uprzywilejowanych zazwyczaj nie mają prawa głosu na walnych zgromadzeniach.
• Jednostki uczestnictwa – są emitowane przez fundusze inwestycyjne, które zbierają kapitał od wielu inwestorów i inwestują go w różne aktywa. Inwestorzy nabywający jednostki uczestnictwa stają się współwłaścicielami portfela inwestycyjnego zarządzanego przez fundusz.

Instrumenty pochodne

Instrumenty pochodne, takie jak kontrakty terminowe, opcje, swapy i warranty, są bardziej złożone i ich wartość zależy od cen innych aktywów bazowych. Umożliwiają one inwestorom zarządzanie ryzykiem oraz spekulowanie na zmiany cen aktywów bazowych. Instrumenty pochodne są używane zarówno do zabezpieczania inwestycji, jak i do generowania dodatkowych zysków.

Do przykładów pochodnych instrumentów finansowych zaliczamy:

• Kontrakty terminowe (futures) – to umowy, które zobowiązują do kupna lub sprzedaży określonej ilości bazowego aktywu w przyszłości po ustalonej cenie. Handluje się nimi na zorganizowanych giełdach.
• Kontrakty forward – są podobne do futures, ale są umowami niestandardowymi i handluje się nimi poza giełdą. Służą do kupna lub sprzedaży aktywu w ustalonej przyszłej dacie po cenie ustalonej w momencie zawarcia kontraktu.
• Opcje – dają nabywcy prawo, ale nie obowiązek, do kupna (opcje call) lub sprzedaży (opcje put) określonego aktywu po ustalonej cenie w określonym czasie. Służą do spekulacji oraz zabezpieczania inwestycji.
• Swapy – to umowy, w ramach których dwie strony zgadzają się na wymianę strumieni przyszłych płatności w ustalonych terminach. Najbardziej znanym rodzajem są swapy stopy procentowej, które pozwalają firmom wymieniać stałe oprocentowanie na zmienne.

Prowadzisz firmę i sprzedajesz swoje produkty lub usługi klientom? Pamiętaj o płatnościach bezgotówkowych. Dzięki programom takim jak Polska Bezgotówkowa możesz otrzymać wsparcie na terminal płatniczy do swojej firmy.

Wady i zalety instrumentów finansowych

Instrumenty finansowe dają wiele korzyści, dzięki czemu są tak chętnie wykorzystywane. Przede wszystkim umożliwiają dywersyfikację portfela inwestycyjnego, co pozwala na zmniejszenie ryzyka inwestycyjnego. Dzięki nim inwestorzy mogą osiągać wyższe stopy zwrotu, korzystając z różnych rynków i aktywów.

Instrumenty pochodne, takie jak opcje i kontrakty terminowe, pozwalają na zabezpieczanie się przed niekorzystnymi zmianami cen oraz spekulowanie na przyszłe ruchy rynkowe. Ponadto, niektóre instrumenty finansowe, jak obligacje, oferują stabilne dochody w postaci odsetek.

Jednak instrumenty finansowe mają także swoje wady. Przede wszystkim, niektóre z nich, zwłaszcza instrumenty pochodne, są skomplikowane i wymagają zaawansowanej wiedzy finansowej, co może być barierą dla początkujących inwestorów.

Inwestycje w instrumenty finansowe niosą ze sobą ryzyko strat, szczególnie w przypadku nieprzewidzianych wahań rynkowych. Dodatkowo, niektóre instrumenty, takie jak akcje, mogą być bardzo zmienne, co wiąże się z większym ryzykiem utraty kapitału.