Kontrola Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) – jak wygląda? Co podlega kontroli PIP?

Państwowa Inspekcja Pracy – co to?

Państwowa Inspekcja Pracy to organ, który pełni funkcję kontrolną oraz nadzorują przestrzeganie prawa pracy w Polsce. Ma ona na celu weryfikację zgodności działań pracodawców z obowiązującymi regulacjami. W

przypadku niedopatrzeń, do zadań PIP należy skuteczne egzekwowanie przepisów. Szczególny nacisk kładzie się przede wszystkim na zachowanie zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wśród narzędzi, jakimi dysponuje ten organ, można wymienić zarówno kontrole PIP, jak i działania prewencyjne. W ten sposób ogranicza się możliwość wystąpienia wypadków wynikających z niedopatrzeń pracodawcy, a także motywuje do poszanowania prawa pracy. Dotyczy to również legalności zatrudnienia oraz innej pracy zarobkowej.

Za Państwową Inspekcją Pracy stoją trzy podstawowe organy. Są to: Główny Inspektor Pracy, okręgowi inspektorzy pracy oraz inspektorzy pracy działający w ramach terytorialnej właściwości okręgowych inspektoratów pracy.

Kontrola PIP

Każdego roku organ ten przeprowadza kilkadziesiąt tysięcy kontroli. Część z nich wszczyna się na podstawie skarg złożonych przez pracowników, czyli są to kontrole skargowe. W takiej sytuacji większość z nich dotyczy naruszenia przepisów związanych z czasem pracy, a także zasadami wypłaty wynagrodzenia. Taka kontrola PIP może zostać przeprowadzona zarówno w małych firmach, jak i korporacjach.

Jeżeli rząd wprowadza nowe regulacje prawne dotyczące rynku pracy, wówczas weryfikuje się, czy pracodawcy wdrożyli je w życie. Warto zaznaczyć, że działania PIP podlega odpowiednim regulacjom prawnym. Jest to ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy z dnia 13 kwietnia 2007 roku (Dz.U. 2007 nr 89 poz. 589). Można w niej znaleźć najważniejsze informacje dotyczące uprawnień inspektorów, sposobu ich działania oraz zasad przeprowadzania kontroli.

Na początku warto odpowiedzieć na pytanie, kto przeprowadza kontrolę w imieniu PIP? Pozwolenie na działania mają: inspektorzy pracy zatrudnieni w okręgowych inspektoratach pracy oraz inni pracownicy posiadający odpowiednie uprawnienia oraz wiedzę dotyczącą problemu, którego dotyczy sprawa.

Kiedy i co kontroluje Państwowa Inspekcja Pracy?

Co kontroluje PIP? Państwowa Inspekcja Pracy kontroluje przede wszystkim, czy pracodawcy przestrzegają praw pracy dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, wynagrodzenia, ograniczeń dotyczących handlu w niedziele oraz święta, a także legalności zatrudnienia.

Każdy przedsiębiorca zatrudniający pracowników na podstawie umowy o pracę ma obowiązek przestrzegać zasad zawartych w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (Dz. U. 1974 Nr 24 poz. 141). Z kolei w przypadku zatrudnienia na podstawie umów cywilnoprawnych należy przestrzegać regulacji uwzględnionych w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93). W przypadku wynagrodzenia obowiązuje Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 2019 roku w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2020 roku (Dz.U. 2019 poz. 1778). Zgodnie z informacjami zawartymi w tym akcie prawnym pracodawcy mają obowiązek od 1 stycznia 2020 roku wypłacać wynagrodzenie w wysokości: 2 600 zł z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę oraz 17 zł na godzinę w przypadku umowy zlecenie. Podczas zatrudniania pracowników należy brać również pod uwagę ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. 2004 nr 99 poz. 1001).

Kontrola Inspekcji Pracy dotyczy nie tylko pracodawców, ale również przedsiębiorców, na rzecz których osoby fizyczne wykonują czynności wynikające ze stosunku pracy, oraz osoby prowadzące firmę jednoosobową.

Ustawa o PIP

Ustawa o PIP uprawnia do przeprowadzenia kontroli bez uprzedniego poinformowania pracodawcy lub przedsiębiorcy o dowolnej porze w ciągu nocy oraz za dnia. Może być ona wynikiem obowiązków służbowych na polecenie przełożonego i mieć charakter doraźny, rutynowy. Jednak jak zostało wspomniane, zdarza się, że działania te podejmowane są na podstawie skargi pracowniczej.

Kontrola PIP doraźna dotyczy sytuacji, kiedy Inspekcja Pracy otrzyma zawiadomienie o naruszeniu prawa pracy, nielegalnym zatrudnieniu, nieprzestrzeganiu zasad BHP, zatrudnieniu w handlu w dni objęte zakazem lub za niskim wynagrodzeniu w przypadku umowy zlecenie. Przed podjęciem odpowiednich działań inspektorzy muszą okazać legitymację służbową oraz odpowiednie upoważnienie. W niektórych przypadkach można je dostarczyć w terminie 7 dni od dnia, w którym została przeprowadzona kontrola Inspekcji Pracy. Działania kontrolne przeprowadza się w: siedzibie firmy, innych miejscach działalności, lokalizacjach, gdzie przechowuje się dokumenty związane z zatrudnieniem pracownika, okręgowych inspektoratach pracy.

Inspektorzy PIP mają prawo do oglądania obiektu, maszyn, urządzeń, badań dokumentów, przeglądania akt osobowych i innych dokumentów związanych z zatrudnieniem, weryfikacji tożsamości pracowników oraz przebywających na terenie firmy, prowadzenia przesłuchań, wglądu do oświadczeń o legalności pracy.

Kontrola PIP – następstwa

Według art. 33 ustawa o PIP (Dz.U. 2007 nr 89 poz. 589), wynikiem przeprowadzonej kontroli może być wydanie decyzji, skierowanie wystąpienia, wniesienia powództwa oraz wstąpienia do postępowania lub podjęcia innych działań wynikających z odrębnych przepisów. Zgodnie z art. 11 ustawa o państwowej inspekcji pracy (Dz.U. 2007 nr 89 poz. 589) organ odpowiedzialny za weryfikację działań przedsiębiorców ma prawo:

1. nakazać usunięcia uchybień ustalonych w ustalonym terminie w przypadku naruszeń zasad bezpieczeństwa i higieny,
2. nakazać wstrzymanie prac lub działalności, kiedy występuje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników lub innych osób wykonujących te prace lub prowadzących działalność, skierowanie do innych prac pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych albo pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy przy pracach niebezpiecznych, jeżeli pracownicy ci lub osoby nie posiadają odpowiednich kwalifikacji – w tym przypadku nakaz powinien zostać wykonany natychmiast,
3. nakazać wstrzymania eksploatacji maszyn i urządzeń w sytuacji, gdy ich eksploatacja powoduje bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi – nakazy podlegają natychmiastowemu wykonaniu,
4. zakazać wykonywania pracy lub prowadzenia działalności w miejscach, w których stan warunków pracy stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi – nakazy podlegają natychmiastowemu wykonaniu,
5. nakazać, w przypadku stwierdzenia, że stan bezpieczeństwa i higieny pracy zagraża życiu lub zdrowiu pracowników lub osób fizycznych wykonujących pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym osób wykonujących na własny rachunek działalność gospodarczą, zaprzestania prowadzenia działalności bądź działalności określonego rodzaju,
6. nakazać ustalenia, w określonym terminie, okoliczności i przyczyn wypadku,
7. nakazać pracodawcy wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi – nakazy podlegają natychmiastowemu wykonaniu,
8. skierować wystąpienia, w razie stwierdzenia innych naruszeń niż wymienione powyżej, o ich usunięcie, a także o wyciągnięcie konsekwencji w stosunku do osób winnych.

Jeżeli kontrola PIP nie ujawni żadnych naruszeń, zostanie sporządzona notatka służbowa, która powinna zawierać podpis inspektora. W innym przypadku przedstawiciel Państwowej Inspekcji Pracy ma obowiązek sporządzić odpowiedni protokół. Aby dokument był ważny musi zawierać podpis nie tylko inspektora, ale również przedsiębiorcy. W razie wątpliwości podmiot kontrolowany ma prawo do odwołania się od decyzji PIP w ciągu 7 dni od dnia wydania dokumentu.