Odpowiedzialność materialna pracownika – co to? Rodzaje i wysokość odpowiedzialności

Odpowiedzialność materialna – czym jest?

Zakłady pracy rządzą się swoimi prawami, ale w większości przypadków pracowników obowiązują bardzo zbliżone do siebie reguły. Niezależnie od środowiska i rodzaju wykonywanego zawodu istotną rzeczą jest bezpieczeństwo i higiena w pracy, a także odpowiedzialność pracowników za ich własne działanie. Nic w tym dziwnego, pracodawcy chcą bowiem zabezpieczyć swoje interesy na wypadek błędu czy też celowego zachowania swojego podwładnego. A tych – jak pokazuje rzeczywistość – niestety nie brakuje.

Odpowiedzialność pracownika to pojęcie niezwykle szerokie, które mieści w sobie zarówno sferę finansową, jak i związaną z zatrudnieniem w danym przedsiębiorstwie. Powstaje w chwili, gdy dochodzi do wyrządzenia szkody w majątku pracodawcy. Jest ona swego rodzaju szansą na dochodzenie przez przedsiębiorcę swoich praw, a w większości sytuacji przede wszystkim jedyną możliwością, aby pracownik pokrył spowodowane przez siebie straty finansowe. Tym bardziej, że w niektórych branżach mówimy o szkodach sięgających sporych kwot.

Rodzaje odpowiedzialności materialnej pracownika

Każdy z pracowników otrzymuje od pracodawcy pewne obowiązki, uprawnienia, a w niektórych branżach stanowisko pracy, narzędzia i wszystko to, co pomoże mu skutecznie wykonywać zadania. Kwestie te wynikają nie tyle z indywidualnych umów między dwiema stronami, co z ogólnych norm prawa pracy i aktów szczegółowych. W tym znaczeniu odpowiedzialność materialna zachodzi na skutek zarówno działania, jak i zaniechania działania. W zależności od okoliczności mogą wystąpić jej dwa typy. Odpowiedzialność materialna pracownika dzieli się bowiem na odpowiedzialność pracownika za powierzone mu mienie oraz za szkodą przez niego wyrządzoną.

Odpowiedzialności materialna pracownika za szkodę – kiedy mamy z
nią do czynienia?

Jak już wspomniano, aby można było mówić o odpowiedzialności pracownika nie potrzeba żadnych dodatkowych umów czy regulaminów. Jest ona bowiem nieodłącznym elementem każdego stosunku pracy. Mówiąc o odpowiedzialności materialnej pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy mamy na myśli sytuację, w której zaistniały dwie przesłanki.

Po pierwsze, zatrudniający musi ponieść wyraźną szkodę, a po drugie musi być ona spowodowana niewypełnieniem lub nienależytym wypełnieniem obowiązków przez pracownika. Co więcej, za niewykonanie obowiązku winę ma ponosić sam pracownik. Polskie prawo nie wyjaśnia, czym w praktyce jest niewypełnienie obowiązku. Liczne interpretacje przepisów wskazują jednak na to, że może do tego dojść w wyniku podjęcia przez pracownika nieodpowiednich kroków lub nie podjęcia ich w ogóle. Ciężar dowodowy spoczywa w tym wypadku na pracodawcy. Pracownik w każdej tego typu sytuacji może się bronić i próbować tym samym uniknąć konsekwencji.

Odpowiedzialność materialna pracownika za powierzone mu mienie

Z drugim z rodzajów odpowiedzialności mamy do czynienia wtedy, gdy istnieje domniemanie winy pracownika, a także pełna odpowiedzialność zatrudnionego za powstałą szkodę. Jako mienie można rozumieć między innymi przeróżne przedmioty, papiery wartościowe, gotówkę, złoto czy nawet instrumenty. Na niektórych stanowiskach mogą być nim także ubrania robocze oraz narzędzia.

Co ważne, pracownik musi wyrazić zgodę na oddanie mu w posiadanie danego mienia. Zgoda jest swoistym zobowiązaniem do tego, że będzie za nie odpowiedzialny, a w razie zniszczenia można się od niego domagać pokrycia straty. Istotne jest ponadto to, aby mienie było ściśle określone co do gatunku, ilości i swojej wartości. Dzięki temu, w przypadku jego naruszenia, będzie możliwe wykonanie jak najdokładniejszych szacunków.

Uwolnienie się od odpowiedzialności

W przypadku odpowiedzialności za mienie pracownik ma możliwość zwolnienia się od niej. Może to nastąpić jednak tylko wtedy, jeśli posiada dowody na to, iż szkoda powstała z powodów od niego niezależnych. Bardzo często sposobem na obronę jest udowodnienie, że pracodawca nie zachował wszelkich niezbędnych środków do prawidłowego zabezpieczenia mienia. Warto dodać, że odpowiedzialność finansowa pracownika za powierzone mienie może być rozdzielona na kilka osób. W takich okolicznościach każdy z nich odpowiada adekwatnie do poziomu swojego udziału przy powstawaniu szkody.

Odpowiedzialność finansowa pracownika – odszkodowanie

Ogromne znaczenie ma w tej materii to, czy szkodę wyrządzono w sposób umyślny, czy też nie. W pierwszym przypadku pracownik odpowiada do wysokości szkody, w wymiarze nie większym jednak niż trzykrotność miesięcznego wynagrodzenia. Jeśli wyrządził szkodę nieumyślnie odpowiada finansowo do jej pełnej wysokości. Wiele zależy od woli samego pracodawcy. Bardzo często dopuszcza on do siebie myśl, że pracownicy mogą zniszczyć przez przypadek mienie firmy. Dlatego popularną praktyką jest zawieranie przez pracownika i pracodawcę ugody lub po prostu przedsiębiorca, za zgodą zatrudnionego, dokonuje potrącenia z jego wynagrodzenia.

Odpowiedzialność materialna pracownika – wzór

Musi mieć na to jednak pisemne oświadczenie pracownika. Bez tego nie ma prawa ingerować w wysokość jego pensji, a tym bardziej coś z niej zabierać. W skrajnych przypadkach, sprawy o odszkodowania z tytułu odpowiedzialności finansowej pracownika trafiają do sądu. Wówczas pracownik może odpierać ataki i bronić się, a to pracodawca musi udowodnić swoje racje. Często w grę oprócz przepisów kodeksu pracy wchodzą normy z kodeksu cywilnego lub szczegółowe rozporządzenia. Tego typu sprawy nie są dla żadnej ze stron proste, dlatego warto dokładnie przemyśleć, czy jest o co walczyć. Nieraz wartość mienia jest niewielka, a okoliczności dotyczące całego zdarzenia niejasne. Szczególnie wtedy, gdy szkoda została wyrządzona przez więcej niż jednego pracownika.