Przerwa w pracy – co mówią o niej przepisy? Ile przerwy przysługuje pracownikowi?

Przerwa w pracy a czas pracy pracownika

Na początku warto zdefiniować, czym tak naprawdę jest czas pracy.

Pod tym określeniem kryje się czas, w którym pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy w wyznaczonym miejscu, którym nie zawsze musi być siedziba firmy. Należy zwrócić uwagę, że oznacza to nie tylko faktyczną pracę, ale również gotowość osoby zatrudnionej do wykonywania obowiązków służbowych w firmie lub innym wyznaczonym miejscu.

Ponadto warto zaznaczyć, że do czasu pracy wlicza się również:

• obowiązkową przerwę w pracy oraz na karmienie dziecka piersią,
• zwolnienie od wykonywanych obowiązków z tytułu badań lekarskich związanych z ciążą,
• dodatkowe przerwy w pracy wynikające z uciążliwych, szczególnie szkodliwych dla zdrowia warunków,
• przeprowadzanie badań okresowych i kontrolnych u lekarza,
• przerwę wynikającą z pracy przy komputerze,
• szkolenie BHP.

Na tej podstawie można stwierdzić, że pracodawca nie ma prawa odmówić pracownikowi wynagrodzenia za czas, w którym przebywa on na przerwie obowiązkowej, lub w związku z wyżej wymienionymi czynnościami.

Jednak ile przerwy na 8 godzin pracy musi wprowadzić pracodawca?

Co o przerwach mówi Kodeks Pracy?

Najważniejsze informacje dotyczące przerwy w pracy znajdują się w ustawie z dnia 26 czerwca 1974 roku (Dz. U. 1974 Nr 24 poz. 141).

Zgodnie z art. 134 pracownikowi przysługuje przerwa trwająca co najmniej 15 minut, która wliczana jest do czasu pracy, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin.

Oznacza to, że pracując na pełny etat, również obowiązuje minimum 15 minut odpoczynku od wykonywanych obowiązków. Może pojawić się pytanie, co dzieje się w sytuacji, kiedy zatrudniony pracuje dłużej. Okazuje się, że obowiązkowy kwadrans przerwy w pracy dotyczy zarówno osób pracujących przez 6 godzin, jak i pozostających do dyspozycji pracownika w wymiarze 8 czy też 12 godzin. Zatrudniony może przeznaczyć ten czas na spożycie posiłku lub inne czynności. Warto również zwrócić uwagę, że pracownikowi nie przysługuje prawo do rezygnacji z przerwy na rzecz wyjścia z pracy przed czasem lub przybycie do wyznaczonego miejsca kwadrans później.

Kiedy przysługują dodatkowe przerwy w pracy?

Przerwa w pracy – 15-minutowa

Zdarza się, że 15-minutowa przerwa w pracy może okazać się niewystarczająca ze względu na dobowy wymiar pracy lub w związku z charakterem wykonywanych obowiązków. Z tego względu pracodawcy przysługuje prawo do wydłużenia obowiązkowej, lub wprowadzenia dodatkowej przerwy.

Zgodnie z art. 141 §1 Kodeksu pracy, czas ten może wynosić maksymalnie 60 minut. W zależności od potrzeb pracowników, dodatkowa przerwa może zostać przeznaczona na spożycie posiłku lub załatwienie spraw osobistych.

Decyzja o wprowadzeniu dodatkowego czasu na odpoczynek wiąże się jednak z wydłużeniem czasu pracy, ponieważ nie zostanie ona do niego wliczona. Jeśli pracodawca zarządzi drugą przerwę, wynoszącą 30 minut, a dobowy wymiar pracy obejmuje godziny od 8 do 16, wówczas pracownicy zakończą wykonywanie swoich obowiązków dopiero o 16.30.

Należy zaznaczyć, że umożliwia się połączenie dodatkowej i obowiązkowej przerwy w wymiarze 15 minut. W takiej sytuacji pracownicy zostaną w pracy dłużej jedynie o czas przekraczający kwadrans.

Przerwa w pracy – dłuższa

Jeśli przełożony podejmie decyzję o wprowadzeniu przerwy w pracy nieprzekraczającej 60 minut, do jego obowiązków należy uwzględnienie tej informacji w jednym z poniższych dokumentów:

1. układzie zbiorowym pracy,
2. regulaminie pracy,
3. umowie o pracę, jeśli przełożonego nie obowiązuje układ zbiorowy pracy lub ustalenie regulaminu pracy.

Pracodawca musi pamiętać o niepodzielności dodatkowej przerwy w pracy. Ponadto, przełożony ma prawo do wypłacenia wynagrodzenia za dłuższy odpoczynek pracownika, jednak informacja na ten temat powinna znaleźć się w jednym z powyżej wymienionych dokumentów.

W tym miejscu należy również wspomnieć o dodatkowej przerwie, która przysługuje osobom niepełnosprawnym. Na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. 1997 Nr 123 poz. 776) przyznaje się im 15 minut przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą czy też odpoczynek.

Natomiast kiedy pracownik został zatrudniony w warunkach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia, pracodawcy przysługuje prawo do wprowadzenia dodatkowej przerwy wliczanej do czasu pracy albo obniżeniu norm dobowego wymiaru czasu pracy. W przypadku pracy monotonnej czy też w ustalonym z góry tempie można zdecydować się na ustanowienie przerwy wliczanej do czasu pracy.

Przerwa dla matki karmiącej

Kodeks pracy reguluje również, ile powinien wynosić czas przerwy w pracy przeznaczony dla matki karmiącej. Zgodnie z zapisami w art. 187, pracownicy przysługuje w takiej sytuacji prawo do dwóch półgodzinnych przerw, które wlicza się do czasu pracy. Jeżeli kobieta karmi więcej niż jedno dziecko, wówczas wydłuża się obie przerwy do 45 minut. Warto pamiętać, że przerwy w pracy mogą zostać połączone na wniosek pracownicy. Jednocześnie należy pamiętać o warunku związanym z wymiarem czasu pracy. Można wymienić następujące przypadki:

1. czas pracy poniżej 4 godzin – przerwa w pracy nie przysługuje,
   wymiar czasu pracy wynosi od 4 do 6 godzin, wówczas pracownica ma prawo do jednej 30-minutowej przerwy z możliwością przedłużenia do 45 minut w przypadku więcej niż jednego dziecka do wykarmienia,
2. praca w wymiarze więcej niż 6 godzin zakłada prawo do dwóch 30-minutowych przerw z możliwością przedłużenia obu do 45 minut w przypadku karmienia więcej niż jednego dziecka.

Ile przerwy w pracy przy komputerze?

Coraz więcej osób pracuje na stanowiskach wymagających ciągłej pracy przy komputerze. Wraz z postępem technologicznym komputery są wprowadzane również w miejscach zatrudnienia, które wcześniej tego nie wymagały. Nie ulega wątpliwości, że monitory ekranowe oddziałują negatywnie na zdrowie człowieka, zwłaszcza na wzrok. Dlatego też decyzją ustawodawcy został wprowadzony obowiązek udzielenia pracownikom co najmniej 5 minut przerwy od pracy przy komputerze po każdej godzinie spędzonej przed monitorem ekranowym.

Należy zaznaczyć, że jest to przerwa, za którą pracownikowi przysługuje wynagrodzenie.

Jednak czy każdej osobie zatrudnionej, która ma do czynienia z komputerem, przysługuje taki odpoczynek?

Informacje na ten temat znajdują się w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. z 1998 r., nr 148, poz. 973 z późn. zm.). Wynika z niego, że 5-minutowa przerwa w pracy przy monitorze ekranowym przysługuje pracownikom, którzy użytkują ich przez co najmniej połowę dobowego wymiaru czasu pracy, czyli 4 godziny.

Ile przerwy w pracy przysługuje młodocianym pracownikom?

Okazuje się, że młodociani pracownicy mogą liczyć na dodatkowe przywileje. Osoba młodociana to pracownik, który ukończył co najmniej 15 lat, ale nie osiągnął pełnoletności. Art. 202 §3 Kodeksu pracy mówi o tym, że w przypadku przekroczenia wymiaru czasu pracy młodocianych wynoszącego 4,5 godziny, zobowiązuje się pracodawcę do wprowadzenia przerwy trwającej nieprzerwanie 30 minut. Jest ona wliczana do czasu pracy, a tym samym pracownik ma prawo otrzymać za ten czas wynagrodzenie.