Równoważny system pracy w firmie – zalety i wady

System równoważny w kodeksie pracy

Kodeks pracy jest podstawowym aktem prawnym dla pracodawców. Zgodnie z przepisami zawartymi w tym kodeksie, ustawodawca wyróżnia kilka systemów i rozkładów czasu pracy. Obok równoważnego systemu pracy pracodawcy mogą – jeżeli nie ma ku temu przeciwskazań – w prowadzonej firmie wprowadzić:

podstawowy system pracy – w tym systemie czas pracy nie przekracza 8 godzin na dobę i 40 godzin w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy; jest to najpopularniejszy system pracy,
zadaniowy system czasu pracy – pracodawca ustala czas potrzebny pracownikowi do wykonania powierzonych mu zadań, uwzględniając jednocześnie podstawowy system pracy,
system przerywanego czasu pracy – rozkład pracy przewiduje maksymalnie 5 godzin przerwy w ciągu doby,
system skróconego tygodnia pracy – system ten może zostać wprowadzony na pisemny wniosek pracownika i polega na wykonywaniu przez niego pracy przez mniej niż 5 dni, przy jednoczesnym wydłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy do maksymalnie 12 godzin,
system weekendowego czasu pracy – system ten również jest wprowadzany na pisemny wniosek pracownika, który wykonuje pracę wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta (dobowy wymiar czasu pracy maksymalnie może wynosić 12 godzin),
pracę w ruchu ciągłym – możliwe jest przedłużenie czasu pracy do 43 godzin tygodniowo (w jednym dniu pracownicy pracują 12 godzin).

System pracy równoważny jest zaliczany do kategorii elastycznych systemów pracy, a to z uwagi na możliwość wydłużenia czasu pracy w danym dniu lub tygodniu.

Na czym polega równoważny system pracy?

Równoważny system czasu pracy został scharakteryzowany w art. 135 § 1 kodeksu pracy. Jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, pracodawca może wdrożyć w prowadzonej firmie równoważny system pracy. Zgodnie z jego założeniami wydłuża wówczas dobowy wymiaru czasu w okresie rozliczeniowym. Dobowy wymiar czasu pracy może zostać wydłużony:

standardowo do 12 godzin,
do 16 godzin – jeżeli praca wykonywana przez pracownika polega na dozorze urządzeń lub jest związana z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy,
do 24 godzin – w stosunku do pracowników pilnujących mienia lub pracujących w charakterze ochroniarzy, pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych.

Co do zasady okres rozliczeniowy stosowany w przypadku równoważnego systemu pracy nie powinien przekraczać 1 miesiąca. Od tej reguły ustawodawca przewidział następujące wyjątki:

w szczególnie uzasadnionych przypadkach okres rozliczeniowy może być przedłużony, ale nie więcej jednak niż do 3 miesięcy,
przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych pracodawca również ma prawo przedłużyć okres rozliczeniowy, nie więcej jednak niż do 4 miesięcy.

Przedłużony dobowy wymiar czasu pracy jest równoważonym krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w niektórych dniach. Alternatywą jest udzielenie pracownikowi dni wolnych od pracy.

Kiedy ma zastosowanie równoważny czas pracy?

Równoważny system pracy może zostać zastosowany wówczas, gdy jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją. Zasadniczo zatem pracodawcy mają dużą elastyczność w stosowaniu tego systemu pracy. W kodeksie pracy ustawodawca wymienił, że system równoważny może być wdrożony, jeżeli pracownicy:

zajmują się dozorem urządzeń,
wykonują pracę polegającą na ochronie osób lub mienia,
są zatrudnieni w zakładowych strażach pożarnych lub służbach ratowniczych.

O czym pamiętać, wprowadzając system równoważny?

Pracodawca rozważający zastosowanie równoważnego czasu pracy w prowadzonej firmie musi pamiętać o kilku kwestiach.

Bezpośrednio po każdym okresie wykonywania pracy w przedłużonym dobowym wymiarze czasu pracy pracownik ma prawo do odpoczynku za czas odpowiadający co najmniej liczbie przepracowanych godzin. Ten wypoczynek należy zapewnić pracownikowi wraz z prawem do nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego, który wynosi co najmniej 35 godzin.

O wprowadzeniu w zakładzie pracy systemu równoważnego pracodawca powinien poinformować np. w regulaminie pracy lub układzie zbiorowym pracy. Trzeba też pamiętać, że ten system pracy jest uciążliwy w planowaniu – konieczne jest planowanie pracy poszczególnych pracowników dla każdego okresu rozliczeniowego.

Równoważny system czasu pracy: nie dla każdego

Mimo że równoważny system pracy jest elastyczny i pozwala dostosować czas pracy osób zatrudnionych do choćby do godzin otwarcia firmy, to jednak nie może być stosowany w odniesieniu do wszystkich pracowników. Art. 148 kodeksu pracy wymienia grupy pracowników, których czas pracy nie może przekraczać 8 godzin.

Z uwagi na zapis znajdujący się w kodeksie pracy pracodawca powinien rozważyć, czy będzie opłacało mu się wprowadzić równoważny system czasu pracy w swojej firmie. Ponieważ czas pracy osób wymienionych na powyższej grafice nie może przekroczyć 8 godzin, to pracownik będzie miał prawo do wynagrodzenia za czas nieprzepracowany w związku z koniecznością zmniejszenia mu wymiaru jego czasu pracy.