Weksel in blanco – co to jest i jakie daje możliwości?

Najważniejsze informacje

• Weksel in blanco to papier wartościowy bez pełnej treści, wypełniany dopiero po określonym zdarzeniu.
• Służy jako zabezpieczenie zobowiązań, np. przy udzielaniu pożyczek lub sprzedaży ratalnej.
• Wystawienie weksla in blanco powinno być zawsze połączone z deklaracją wekslową.
• Może być wykorzystany jako szybka podstawa do uzyskania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym.
• Nieprzemyślane podpisanie weksla może prowadzić do utraty kontroli nad zobowiązaniem – warto znać swoje prawa.

W obrocie gospodarczym weksel in blanco bywa praktycznym rozwiązaniem dla mikroprzedsiębiorców, którzy szukają elastycznego sposobu zabezpieczenia transakcji. Polega on na wystawieniu dokumentu bez określenia wszystkich jego elementów, najczęściej z pominięciem daty płatności, sumy wekslowej lub nawet danych wierzyciela. Taki dokument podpisuje sam wystawca weksla, często jeszcze przed ustaleniem końcowej treści, zobowiązując się do bezwarunkowego polecenia zapłacenia określonej sumy.

Celem weksla in blanco jest najczęściej zabezpieczenie przyszłego roszczenia – np. z tytułu kredytu kupieckiego czy pożyczki. Dzięki niemu pierwotny wierzyciel może w przyszłości uzupełnić dokument i dochodzić zapłaty na podstawie weksla, co pozwala na uproszczone i szybsze postępowanie sądowe.

Jak wygląda proces wystawienia i zabezpieczenia?

Przy wystawieniem weksla in blanco konieczna jest szczególna ostrożność. Prawidłowo powinno się to odbyć wraz ze sporządzeniem deklaracji wekslowej – pisemnego porozumienia wekslowego pomiędzy wierzycielem a wystawcą. Tylko wówczas dłużnik wekslowy może mieć pewność, że dokument nie zostanie użyty w sposób nieuprawniony.

W deklaracji powinny znaleźć się informacje o:

• maksymalnej wysokości kwoty, którą można wpisać,
• terminie wypełnienia,
• okolicznościach uprawniających do uzupełnienia weksla,
• sposobie powiadomienia wystawcy o puszczeniu weksla w obieg.

Brak takiej deklaracji naraża wystawcę na ryzyko, że nowy wierzyciel – poprzez indosowanie weksla – dochodzić będzie zawyżonej kwoty, mimo że np. pożyczka została spłacona. Co więcej, sąd apelacyjny niejednokrotnie stwierdzał, że bez porozumienia wekslowego dłużnik ostatecznie podjął obronę bezskutecznie.

Rodzaje weksli i jak je rozróżniać?

Najczęściej występują trzy typy:

• weksel własny (sola) – podpis wystawcy weksla oznacza bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty;
• weksel trasowany (ciągniony) – zawiera polecenie zapłaty kierowane do innej osoby (trasata);
• weksel in blanco – forma uproszczona, którą można uzupełnić po czasie.

W praktyce przedsiębiorcy najczęściej korzystają z weksla własnego, szczególnie przy spłacie zobowiązania wobec dostawców lub partnerów biznesowych. Rzadziej stosuje się weksel trasowany, który wymaga dodatkowego podpisu trasanta i dokładniejszego określenia treści weksla.

Weksel a postępowanie nakazowe

W przypadku problemów z otrzymaniem zapłaty, wierzyciel może złożyć do sądu wniosek o nakaz zapłaty. Prawo wekslowe umożliwia szybkie postępowanie nakazowe – bez potrzeby przeprowadzania pełnej rozprawy. Co więcej, opłata sądowa jest tu niższa niż w klasycznym procesie.

Dzięki temu rozwiązaniu można znacznie skrócić drogę do prowadzenia egzekucji z majątku dłużnika. Wystawca staje wówczas w trudnej sytuacji, ponieważ sąd wydaje nakaz, zanim rozpatrzy ewentualne wyjaśnienia. Jeśli dłużnik nie udowodni, że weksel został wykorzystany niezgodnie z umową, musi uiścić dług nawet wtedy, gdy pożyczka została wcześniej spłacona.

Co powinien wiedzieć przedsiębiorca?

Mikroprzedsiębiorcy, zwłaszcza ci bez rozbudowanego zaplecza prawnego, powinni dobrze znać zasady wystawienia weksla i wynikające z tego konsekwencje. Wystawca weksla zobowiązuje się bowiem do spłaty sumy wekslowej często bez dodatkowej możliwości wyłączenia odpowiedzialności dłużnika wekslowego.

Sporządzenie deklaracji wekslowej może uchronić przed nieuczciwymi praktykami lub pomyłkami, np. gdy zostanie wpisana zawyżona kwota. Odpowiedzialności dłużnika wekslowego nie da się później łatwo ograniczyć, zwłaszcza gdy dokument trafi do nowego wierzyciela. Świadomość działania nabywcy nie zawsze podlega ocenie sądu, szczególnie jeśli weksel spełnia wszystkie wymogi formalne.

Praktyczne zastosowania – więcej niż tylko dług

Choć weksel kojarzy się głównie z zabezpieczeniem długu, może być wykorzystany także przy zakupach na raty, odroczonych płatnościach czy nawet jako zabezpieczenie kredytu firmowego. Wystarczy, że strony określą warunki w deklaracji i podpiszą dokument w obecności świadków lub prawnika.

Weksel może również być przydatny jako forma zabezpieczenia w przypadku pośredników handlowych, agentów lub małych producentów, którzy współpracują z sieciami handlowymi. Oddanie weksla wierzycielowi może zwiększyć zaufanie obu stron do transakcji.

A może coś nowocześniejszego?

Choć papier wartościowy, jakim jest weksel, wciąż znajduje zastosowanie, coraz więcej mikroprzedsiębiorców decyduje się na wzmocnienie płynności finansowej przez nowoczesne rozwiązania. Terminal płatniczy – a nawet terminal płatniczy w telefonie – pozwala na szybsze otrzymanie zapłaty i ogranicza ryzyko braku płatności.

Programy takie jak Polska Bezgotówkowa oferują wsparcie dla firm, które chcą wdrożyć terminal bez kosztów początkowych. Koszt terminala płatniczego może zostać w całości pokryty przez fundusz, a dodatkowe usługi – jak cashback – przyciągają klientów i zwiększają ich lojalność.

Podsumowanie

Weksel in blanco to skuteczne narzędzie zabezpieczenia wierzytelności, ale tylko wtedy, gdy przedsiębiorca rozumie jego zasady i ryzyko. Brak ostrożności przy podpisaniu weksla, nieprecyzyjna deklaracja lub puszczenie weksla bez kontroli może prowadzić do kosztownych sporów i poważnych strat.

Z drugiej strony, odpowiednio wykorzystany weksel pozwala realizować roszczenia szybko i skutecznie, często bez konieczności długotrwałego postępowania sądowego. Zanim jednak zdecydujesz się na takie rozwiązanie, rozważ również wdrożenie prostszych narzędzi wspierających płynność – terminali, płatności online i programów wsparcia jak Polska Bezgotówkowa. Wybór formy zabezpieczenia powinien iść w parze z kontrolą i świadomością – zarówno prawną, jak i finansową.