Praca w niedziele i święta – czy pracownikowi przysługuje dodatkowe wynagrodzenie?

Praca w niedziele i święta – kiedy jest dozwolona?

To, kiedy pracownicy nie muszą wykonywać obowiązków, określa Ustawa z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy. Co do zasady, niedziele i święta to czas na odpoczynek.

Do dni wolnych od pracy zalicza się następujące święta:

• 1 stycznia – Nowy Rok,
• 6 stycznia – Święto Trzech Króli,
• pierwszy dzień Wielkanocy (święto ruchome),
• drugi dzień Wielkanocy (święto ruchome),
• 1 maja – Święto Pracy,
• 3 maja – Święto Konstytucji Trzeciego Maja,
• pierwszy dzień Zielonych Świątek (święto ruchome),
• Boże Ciało (święto ruchome),
• 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, Święto Wojska Polskiego,
• 1 listopada – Wszystkich Świętych,
• 11 listopada – Święto Niepodległości,
• 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia,
• 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia.

Istnieje długa lista wyjątków, określająca, kiedy praca w niedziele i święta jest dopuszczalna. Zgodnie z art. 151 Kodeksu pracy, pracownicy mogą wykonywać swoje standardowe obowiązki w dni ustawowo wolne:

• w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
• w tzw. ruchu ciągłym, czyli w przedsiębiorstwach, w których przerwanie pracy nie jest na stałe możliwe, np. w hutach,
• przy pracy zmianowej,
• przy niezbędnych remontach,
• w transporcie i w komunikacji,
• w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych,
• przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób,
• w rolnictwie i hodowli.

Ponadto, dopuszczalna jest praca w niedzielę i święta pod warunkiem wykonywania obowiązków koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności. Dotyczy to m.in.:

• zakładów świadczących usługi dla ludności,
• gastronomii,
• hoteli i pensjonatów,
• jednostek gospodarki komunalnej,
• zakładów opieki zdrowotnej oraz innych placówek służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga opieki przez cały dzień lub całą dobę,
• jednostek organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostek wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, które zapewniają całodobową opiekę,
• zakładów prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku,
• pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym jest ona świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta (np. w centrach handlowych),
• wykonywania prac polegających na świadczeniu usług z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej odbieranych poza terytorium Polski, jeżeli zgodnie z przepisami obowiązującymi odbiorcę usługi są u niego dniami pracy oraz przy wykonywaniu pracy zapewniających możliwość świadczenia tych usług.

Do tego trzeba wziąć pod uwagę zakaz handlu w niedzielę, który obowiązuje przez większość roku. Jest on jednak dopuszczalny w niektórych przypadkach i nie obwiązuje takich placówek, jak stacje benzynowe, apteki czy kwiaciarnie.

Czy za pracę w niedziele i święta przysługuje rekompensata?

Zgodnie z przepisami, za pracę w niedzielę i święto uważa się tę, która jest wykonywana między godziną 6:00 w danym dniu a godziną 6:00 w dniu następnym, chyba że u danego pracodawcy została ustalona inna godzina. Przykładowo, pracownik może rozpocząć zmianę o godzinie 20:00 w niedzielę i zakończyć ją o godzinie 4:00 nad ranem już w poniedziałek. Dalej będzie to liczone jak wykonywanie obowiązków w niedzielę.

Pracodawca powinien zapewnić pracownikowi inny dzień wolny w okresie:

• za pracę w niedzielę – sześciu dni przed lub sześciu dni po danej niedzieli, a jeżeli nie jest to możliwe, to do końca okresu rozliczeniowego,
• za pracę w święto – do końca okresu rozliczeniowego.

Nie jest ważne, ile godzin w niedzielę lub święto dana osoba spędziła w pracy. Do całego dnia wolnego uprawnia nawet przepracowanie jednej godziny.

Standardowo pracownikowi przysługuje normalne wynagrodzenie za pracę w niedzielę lub święto, równe dniówce z okresu od poniedziałku do piątku. Tutaj są jednak dwa wyjątki.

Kiedy przysługuje dodatkowe wynagrodzenie za pracę w niedziele i święta i jak je obliczyć?

Jeżeli we wskazanym przez ustawodawcę okresie, czyli do końca okresu rozliczeniowego, pracownik nie otrzyma dnia wolnego za pracę w niedzielę lub święto, należy mu dodatkowo zapłacić. Jakie dodatki mu przysługują?

Brak dnia wolnego przekłada się na konieczność zapłacenia normalnej stawki godzinowej oraz dodatku w wysokości 100 proc. wynagrodzenia. Innymi słowy, pracownik otrzymuje podwójną zapłatę.

Do tego dochodzi kwestia nadgodzin. Jeśli dla danej osoby niedziela lub święto była dniem roboczym zgodnie z obowiązującym rozkładem pracy, to za każdą godzinę przysługuje dodatek w wysokości 50 proc. wynagrodzenia. Jeżeli jednak praca w dzień wolny była wyjątkiem i pracownik został np. wezwany do awarii, to wtedy za nadgodziny w niedzielę i święta przysługuje mu dodatkowe 100 proc. wynagrodzenia za dane godziny.

Przykładowo, jeśli Jan Kowalski ma w grafiku pracę w niedzielę, odebrał za to dzień wolny, ale miał nadgodziny, to otrzyma:

• standardową wypłatę jak za pracę od poniedziałku do piątku,
• dodatek w wysokości 100 proc. od każdej godziny za pracę nadliczbową.

Jeżeli nie odebrał dnia wolnego, to wtedy dostanie:

• standardowe wynagrodzenie za osiem godzin pracy,
• dodatek w wysokości 100 proc. wynagrodzenia za osiem godzin pracy,
• dodatek w wysokości 100 proc. za każdą godzinę nadliczbową.

Z perspektywy zatrudnionego, ponadwymiarowa praca w niedzielę i święta może być opłacalna, szczególnie w przypadku, w którym nie odbierze w okresie rozliczeniowym dnia wolnego. Ze strony pracodawcy, sprawa wygląda odwrotnie i powinien on dbać o odpoczynek pracowników, nie tylko z powodu finansów, ale po prostu higieny pracy i zasad BHP.