Numer IBAN i kod SWIFT – co powinieneś o nich wiedzieć?

Zagraniczne przelewy, a może zakupy w międzynarodowych sklepach internetowych? W obu przypadkach konieczne jest posługiwanie się danymi, które umożliwiają prawidłowe przekierowanie środków finansowych przez globalny system bankowy. Dwa podstawowe identyfikatory to numer IBAN oraz kod SWIFT. Choć często występują razem, pełnią odmienne funkcje. Jeden wskazuje konkretny rachunek odbiorcy. Drugi identyfikuje instytucję finansową, która ten rachunek prowadzi. Ich poprawne użycie decyduje o czasie realizacji, bezpieczeństwie i skuteczności transakcji transgranicznych. W środowisku bankowości międzynarodowej nie ma miejsca na przypadkowość – każdy znak ma znaczenie.

Zakupy w zagranicznych sklepach coraz popularniejsze

Z raportu „E-commerce w Polsce 2018” przygotowanego przez Gemius dla e-Commerce Polska wynika, że 23 proc. internautów robi zakupy w zagranicznych sklepach internetowych. To więcej niż w latach ubiegłych – w 2016 r. zaledwie 10 proc. użytkowników deklarowało korzystanie z zagranicznych e-sklepów. Trzy najpopularniejsze zagraniczne serwisy e-zakupowe, z których korzystają użytkownicy z Polski, to AliExpress, eBay i Amazon[1].

Rosnące zainteresowanie ofertą zagranicznych sklepów internetowych powoduje, że rośnie też liczba przelewów międzynarodowych. Z tymi z kolei nierozerwalnie łączą się dwa terminy – numer IBAN i kod SWIFT. Przy wykonywaniu przelewu podanie zarówno numeru IBAN, jak i kodu SWIFT umożliwi zaksięgowanie transakcji bez opóźnień i szybki transfer środków na docelowy numer rachunku bankowego.

Co to jest IBAN?

Numer IBAN (International Bank Account Number), czyli międzynarodowy numer rachunku bankowego, to ustandaryzowany format identyfikacji rachunków bankowych w obrocie międzynarodowym. Został opracowany przez Europejski Komitet Standardów Bankowych w odpowiedzi na potrzebę ujednolicenia struktury rachunków w systemach transgranicznych. Pierwotnie dotyczył wyłącznie państw Unii Europejskiej. Z czasem objął także inne jurysdykcje uczestniczące w europejskiej infrastrukturze płatniczej.

Format numeru IBAN

Format IBAN różni się w zależności od kraju. Każde państwo definiuje własną długość i strukturę, przy zachowaniu ogólnych zasad ISO 13616. Polska wersja IBAN składa się z 28 znaków. Dwa pierwsze to kod kraju – zawsze „PL”. Kolejne dwie cyfry to suma kontrolna obliczana algorytmem Modulo 97. Ostatnie 24 cyfry odpowiadają pełnemu krajowemu numerowi rachunku bankowego (NRB). NRB zawiera numer rozliczeniowy banku oraz właściwy numer konta klienta.

Struktura IBAN została zaprojektowana tak, aby umożliwiać automatyczne przetwarzanie płatności. Eliminuje konieczność ręcznej weryfikacji danych. Umożliwia natychmiastowe wykrycie błędów wynikających z nieprawidłowego wprowadzenia cyfr. Suma kontrolna chroni przed przekazaniem środków na nieistniejący rachunek.

SEPA a IBAN

Zastosowanie IBAN jest obowiązkowe przy przelewach typu SEPA. Dotyczy to wszystkich operacji realizowanych w euro w granicach Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Wymóg ten obejmuje także Islandię, Norwegię, Liechtenstein i Szwajcarię. Brak prawidłowego numeru IBAN skutkuje odrzuceniem zlecenia lub naliczeniem opłaty za ręczne przetwarzanie.

Informacje zawarte w IBAN

IBAN nie zawiera informacji o walucie rachunku odbiorcy ani jego rodzaju. Nie informuje o tym, czy konto jest firmowe, czy indywidualne. Służy wyłącznie do identyfikacji technicznej. Informacje dodatkowe wynikają z systemów krajowych oraz danych przekazywanych równolegle, np. kodu BIC.

Właściwe stosowanie IBAN jest niezbędne w kontekście automatyzacji procesów KYC, AML i PSD2. Umożliwia efektywne raportowanie transakcji transgranicznych. Wspiera interoperacyjność między bankami i instytucjami płatniczymi. Minimalizuje ryzyko operacyjne w zautomatyzowanych środowiskach płatniczych.

Z czego składa się numer IBAN?

Po odpowiedzi na pytanie, co to jest IBAN, pozostaje kwestia wyjaśnienia budowy tego numeru. NRB (Numer Rachunku Bankowego), czyli polski standard numeracji rachunków bankowych, składa się z 26 cyfr. Są to kolejno:

• KK. To 2 pierwsze cyfry numeru rachunku bankowego – suma kontrolna całego numeru rachunku bankowego, którą ustala się na podstawie pozostałych cyfr;
• AAAAAAAA. 8 kolejnych cyfr wskazujących numer rozliczeniowy banku – pozwalają one zidentyfikować konkretną instytucję. Ta część numeru rachunku bankowego jest przyznawana każdemu bankowi przez Narodowy Bank Polski;
• BBBBBBBBBBBBBBBB. Kolejne 16 cyfr – są one indywidualnym numerem rachunku bankowego klienta.

Od NRB numer IBAN różni się wyłącznie tym, że jest poprzedzony kodem PL, czyli kodem kraju, w którym prowadzony jest rachunek bankowy. Inaczej mówiąc, polskie rachunki bankowe są zgodne ze standardem IBAN, co z kolei ułatwia sprawę podawania numeru konta np. zagranicznym kontrahentom. Budowa numeru IBAN jest przy tym uproszczona – składa się on z:

• PL, czyli kodu kraju, który poprzedza numer rachunku bankowego,
• KK (sumy kontrolnej) – są to 2 pierwsze cyfry,
• BBAN (Basic Bank Account Number) – pozostałe 24 cyfry.

W Polsce numer IBAN ma 28 znaków. Maksymalnie zaś numer IBAN może mieć 30 znaków. W praktyce długość numeru IBAN jest uzależniona od kraju. Przykładowo we Francji numer IBAN składa się z 27 znaków, zaś w Austrii z 20 znaków, a w Norwegii zaledwie z 15 znaków.

Jak sprawdzić poprawność numeru IBAN?

Poprawność numeru IBAN można sprawdzić na dwa sposoby, czyli automatycznie (korzystając ze specjalnych narzędzi, które dostępne są w sieci) i ręcznie. Drugie rozwiązanie sprowadza się do przeniesienia pierwszych czterech znaków na koniec numeru IBAN, a następnie zamiany kodu kraju na liczby. Przykładowo dla „PL” postać liczbowa wygląda następująco: 2521.

Otrzymaną w ten sposób liczbę należy podzielić przez 97. Jeżeli reszta z dzielenia wynosi 1, to kod IBAN jest poprawny.

Czym jest SWIFT?

Kod SWIFT, znany również jako BIC (Business Identifier Code), to ustandaryzowany identyfikator instytucji finansowej w międzynarodowym systemie rozliczeń międzybankowych. W odróżnieniu od numeru IBAN, który wskazuje konkretny rachunek klienta, kod SWIFT identyfikuje samą instytucję – bank, dom maklerski, centralę płatniczą lub inną organizację uczestniczącą w globalnej wymianie finansowej.

Kod SWIFT umożliwia szybką i jednoznaczną identyfikację instytucji w ramach globalnej infrastruktury płatniczej SWIFTNet. Sieć ta obsługuje komunikację między uczestnikami sektora finansowego w ponad 200 krajach. Aktualnie ponad 11 tysięcy instytucji posiada aktywny kod BIC zarejestrowany w systemie. Dane te są regularnie aktualizowane w rejestrze BIC Directory prowadzonym przez SWIFT SCRL z siedzibą w Belgii.

Funkcje kodu SWIFT

Kod SWIFT pełni funkcję adresu nadawcy i odbiorcy w komunikatach finansowych typu MT103, MT202 oraz ISO 20022. Jest niezbędny przy inicjowaniu przelewów SWIFT, które mogą być kierowane bezpośrednio lub przez tzw. banki korespondenckie. W przypadkach, gdy bank zlecający nie utrzymuje bezpośredniej relacji z bankiem odbiorcy, transakcja przechodzi przez instytucje pośredniczące. Kod SWIFT umożliwia wyznaczenie kolejnych etapów trasy płatności w sposób zautomatyzowany i bezbłędny.

Struktura SWIFT

W środowisku SWIFT funkcjonuje zasada routingu komunikatów. Każdy kod BIC stanowi węzeł w sieci połączeń międzybankowych. Struktura systemu pozwala na błyskawiczne przesłanie zlecenia płatniczego od nadawcy do odbiorcy z zachowaniem wymogów bezpieczeństwa, integralności danych i autoryzacji. Kod BIC jest także zintegrowany z mechanizmami przeciwdziałania nadużyciom finansowym oraz identyfikacją uczestników zgodnie z regulacjami AML i FATF.

Wymagania a SWIFT

W kontekście przelewów transgranicznych kod SWIFT bywa wymagany niezależnie od formatu IBAN. Dotyczy to m.in. płatności wychodzących poza Europejski Obszar Gospodarczy, przelewów w walutach innych niż euro, a także transakcji wymagających potwierdzenia przez instytucje pośredniczące. Brak poprawnego kodu BIC prowadzi do odrzucenia transakcji lub opóźnień wynikających z manualnej weryfikacji danych.

W praktyce operacyjnej kod SWIFT nie jest wymiennikiem numeru IBAN. Oba identyfikatory pełnią odrębne funkcje. Kod SWIFT wskazuje instytucję finansową. IBAN wskazuje rachunek. Prawidłowe użycie obu kodów jest niezbędne do zapewnienia ciągłości, szybkości i bezpieczeństwa rozliczeń międzybankowych w skali globalnej.

Z czego składa się kod SWIFT?

Podobnie jak numer IBAN, kod SWIFT może składać się z różnej liczby cyfr i liter – łącznie znaków jest od 8 do 11. Konstrukcja kodu SWIFT jest następująca:

• 4 pierwsze znaki to identyfikator banku lub instytucji finansowej, która prowadzi rachunki bankowe dla klientów,
• kolejne 2 znaki określają kraj, w którym działa bank,
• następne 2 znaki wskazują na lokalizację banku lub instytucji finansowej,
• ostatnie 3 znaki to informacja o lokalizacji oddziału.

W poniższej tabelce zostały zamieszczone kody SWIFT banków działających na terenie Polski. Numer SWIFT zagranicznego banku można znaleźć na jego stronie internetowej. O przekazanie go można poprosić też odbiorcę środków.

O czym pamiętać, wykonując przelew zagraniczny?

Numer IBAN i kod SWIFT są niezbędne do wykonania przelewu zagranicznego. Przed zleceniem takiego przelewu, warto jeszcze sprawdzić koszt transakcji. Przelewy międzynarodowe mogą być bardzo kosztowne. W przypadku przelewu SEPA większość banków pobiera opłatę w wysokości 5 zł (np. mBank, ING Bank Śląski). Gdy jednak przelew realizowany jest w obcej walucie, pozostaje kwestia spreadu walutowego i prowizji banku, która najczęściej wynosi 0,25 proc. przesyłanej kwoty.