Składki ZUS – od czego zależy jej wysokość?

W roku 2024 nastąpiło wiele istotnych zmian w zakresie składek ZUS, które dotyczą zarówno przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą, jak i osób korzystających z ulg takich jak preferencyjne składki czy Mały ZUS Plus. Nowe stawki i zasady obliczania składek mogą wpłynąć na budżety wielu firm, dlatego warto być na bieżąco z aktualnymi przepisami. 

Spis treści:

1. Składki ZUS – od czego zależy ich wysokość?
2. Zasady obliczania składki zdrowotnej
3. Ubezpieczenia społeczne – rodzaje, podstawy wymiaru składek
4. Preferencyjne składki ZUS – ulga dla nowych przedsiębiorców
5. Kto może skorzystać z preferencyjnych składek ZUS?
6. Mały ZUS Plus – kontynuacja ulgi po preferencyjnych składkach
7. Obowiązkowe terminy opłacania składek
8. Konsekwencje nieopłacania składek

Składki ZUS – od czego zależy ich wysokość?

Wysokość składek ZUS, jakie muszą opłacać przedsiębiorcy, zależy przede wszystkim od przeciętnego wynagrodzenia za pracę oraz minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku. Obie te wartości mają bezpośredni wpływ na to, jaka będzie podstawa wymiaru składek ZUS, czyli kwota, od której oblicza się poszczególne składki na ubezpieczenia społeczne oraz zdrowotne.

W 2024 roku prognozowane przeciętne wynagrodzenie wynosi 7 824,00 zł. Oznacza to, że podstawą wymiaru składek ZUS dla przedsiębiorców jest 60% tej kwoty, czyli 4 694,40 zł. To właśnie od tej kwoty przedsiębiorca opłaca składki na ubezpieczenia społeczne, takie jak ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz – jeśli zdecyduje się na to dobrowolnie – ubezpieczenie chorobowe.

Minimalne wynagrodzenie w 2024 roku również ma istotne znaczenie dla obliczania składek. Od 1 stycznia 2024 roku minimalna pensja wynosi 4 242,00 zł, a od 1 lipca wzrasta do 4 300,00 zł. Dla przedsiębiorców opłacających preferencyjne składki ZUS, podstawa wymiaru tych składek stanowi 30% minimalnego wynagrodzenia. W praktyce oznacza to, że od stycznia do czerwca 2024 roku preferencyjna podstawa wynosi 1 272,60 zł, a od lipca 2024 wzrasta do 1 290,00 zł.

Należy pamiętać, że składki ZUS podlegają corocznym zmianom, co jest bezpośrednio związane ze wzrostem przeciętnego wynagrodzenia ogłaszanego przez Główny Urząd Statystyczny (GUS). Z tego powodu przedsiębiorcy powinni regularnie monitorować te zmiany, aby być przygotowanym na ewentualne zwiększenie kosztów związanych z opłacaniem składek.

Zasady obliczania składki zdrowotnej

Ubezpieczenie zdrowotne jest obowiązkową składką dla wszystkich przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą, niezależnie od tego, czy opłacają preferencyjne składki ZUS, czy pełne składki. Wysokość składki zdrowotnej zależy jednak od formy opodatkowania wybranej przez przedsiębiorcę. Każda z form opodatkowania ma inne zasady obliczania składki zdrowotnej, dlatego przedsiębiorcy muszą dokładnie monitorować swoje dochody lub przychody, aby prawidłowo wyliczyć należną kwotę.

Skala podatkowa

Przedsiębiorcy, którzy rozliczają się na zasadach ogólnych, czyli według skali podatkowej, obliczają składkę zdrowotną na podstawie osiągniętego dochodu. Składka wynosi 9% dochodu uzyskanego w poprzednim miesiącu, jednak nie może być niższa niż 9% minimalnego wynagrodzenia. W 2024 roku minimalne wynagrodzenie wynosi 4 242,00 zł (od stycznia do czerwca), co oznacza, że minimalna składka zdrowotna wynosi 381,78 zł miesięcznie (9% z 4 242,00 zł). Od lipca minimalna składka wzrośnie do 387,00 zł (9% z 4 300,00 zł).

Podatek liniowy

Przedsiębiorcy, którzy rozliczają się podatkiem liniowym, również obliczają składkę zdrowotną od swojego dochodu, ale w ich przypadku wynosi ona 4,9% dochodu, pod warunkiem że składka nie spadnie poniżej 9% minimalnego wynagrodzenia. Oznacza to, że minimalna składka zdrowotna w 2024 roku dla podatników liniowych wynosi 381,78 zł (do czerwca) i 387,00 zł (od lipca). Wysokość składki zdrowotnej jest więc uzależniona od faktycznych dochodów przedsiębiorcy.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

Dla przedsiębiorców rozliczających się ryczałtem, składka zdrowotna zależy od wysokości przychodów osiągniętych w danym roku kalendarzowym. W 2024 roku stawki składki zdrowotnej są następujące:

• Przychody do 60 000 zł – składka wynosi 9% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw z IV kwartału roku poprzedniego.
• Przychody od 60 000 zł do 300 000 zł – składka wynosi 9% połowy przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
• Przychody powyżej 300 000 zł – składka wynosi 9% 1,8-krotności przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

W przypadku ryczałtu składka zdrowotna jest naliczana na podstawie stawek przeciętnego wynagrodzenia ogłaszanego przez GUS, co oznacza, że nie jest bezpośrednio związana z dochodem, jak w przypadku skali podatkowej czy podatku liniowego.

Karta podatkowa

Przedsiębiorcy rozliczający się w formie karty podatkowej płacą składkę zdrowotną naliczaną na podstawie minimalnego wynagrodzenia. W 2024 roku minimalne wynagrodzenie wynosi 4 242,00 zł (od stycznia), co oznacza, że miesięczna składka zdrowotna wyniesie 381,78 zł. Ta forma opodatkowania charakteryzuje się stałymi kwotami składek, niezależnie od osiągniętych przychodów czy dochodów.

Podsumowując, obliczanie składki zdrowotnej zależy od formy opodatkowania oraz wysokości dochodów lub przychodów przedsiębiorcy. Każda forma rozliczenia ma inne zasady, które należy dokładnie przestrzegać, aby uniknąć błędów w rozliczeniach z ZUS.

Ubezpieczenia społeczne – rodzaje, podstawy wymiaru składek

Poza składką zdrowotną, ZUS wymaga regularnego odprowadzania składek na różne rodzaje ubezpieczeń, które zabezpieczają przyszłość finansową przedsiębiorcy oraz jego pracowników w przypadku choroby, wypadku czy emerytury. Składki te obejmują ubezpieczenia: emerytalne, rentowe, chorobowe (dobrowolne) oraz wypadkowe. Ich wysokość zależy od formy prowadzonej działalności oraz podstawy wymiaru składek.

Ubezpieczenie emerytalne

Ubezpieczenie emerytalne jest jednym z najważniejszych składników ubezpieczeń społecznych. W 2024 roku składka emerytalna wynosi 19,52% podstawy wymiaru składek. Przedsiębiorcy, którzy opłacają pełne składki ZUS, muszą odprowadzać składki od podstawy wynoszącej 60% przeciętnego wynagrodzenia, które w 2024 roku wynosi 4 694,40 zł. Oznacza to, że miesięczna składka emerytalna w pełnej wysokości wynosi 916,35 zł. Ta składka zapewnia przedsiębiorcy prawo do świadczeń emerytalnych po osiągnięciu wieku emerytalnego.

Ubezpieczenie rentowe

Ubezpieczenie rentowe zabezpiecza przedsiębiorcę na wypadek utraty zdolności do pracy z powodu niezdolności do zarobkowania lub trwałej niepełnosprawności. Stopa procentowa tej składki wynosi 8% podstawy wymiaru składek. W 2024 roku, przy pełnych składkach, przedsiębiorcy będą opłacać 375,55 zł miesięcznie na ubezpieczenie rentowe.

Ubezpieczenie chorobowe

Składka chorobowa jest dobrowolna, ale jej opłacanie zapewnia przedsiębiorcy prawo do zasiłku chorobowego oraz świadczeń w razie choroby, w tym zasiłku macierzyńskiego. Wysokość tej składki wynosi 2,45% podstawy wymiaru składek. W 2024 roku pełna miesięczna składka chorobowa wyniesie 115,01 zł. Z opłacania tej składki mogą zrezygnować przedsiębiorcy, jednak wówczas tracą prawo do wspomnianych świadczeń.

Ubezpieczenie wypadkowe

Ubezpieczenie wypadkowe jest obowiązkowe i chroni przedsiębiorców na wypadek nieszczęśliwych zdarzeń związanych z pracą. Stopa procentowa składki wypadkowej w 2024 roku wynosi 1,67% podstawy wymiaru składek, co daje 78,40 zł miesięcznie. Składka ta dotyczy zarówno osób prowadzących działalność gospodarczą, jak i pracowników zatrudnionych w firmie.

Składka na Fundusz Pracy

Przedsiębiorcy opłacający pełne składki ZUS muszą również wpłacać składkę na Fundusz Pracy, który wspiera osoby bezrobotne oraz finansuje świadczenia socjalne. Składka ta wynosi 2,45% podstawy wymiaru składek, co oznacza, że w 2024 roku jej wysokość wynosi 115,01 zł miesięcznie.

Preferencyjne składki ZUS – ulga dla nowych przedsiębiorców

Preferencyjne składki ZUS to jedna z najważniejszych ulg, z jakiej mogą skorzystać nowi przedsiębiorcy w Polsce. Jest to doskonałe rozwiązanie dla osób, które rozpoczynają prowadzenie działalności gospodarczej i chcą zminimalizować koszty związane z opłacaniem składek ZUS w pierwszych latach działalności.

Dzięki preferencyjnym składkom ZUS przedsiębiorcy mają możliwość opłacania niższych składek na ubezpieczenia społeczne przez pełne 24 miesiące od momentu rozpoczęcia działalności. Wartość składek jest obliczana od obniżonej podstawy wymiaru, która wynosi 30% minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w danym roku. W 2024 roku podstawa wymiaru preferencyjnych składek wynosi:

• 1 272,60 zł od stycznia do czerwca (30% z 4 242,00 zł),
• 1 290,00 zł od lipca do grudnia (30% z 4 300,00 zł).

Obniżenie podstawy wymiaru składek znacząco zmniejsza koszty prowadzenia działalności, co jest szczególnie ważne w pierwszych latach, gdy firma dopiero rozwija swoje operacje, a zyski mogą być ograniczone. Na przykład składka emerytalna w ramach preferencyjnego ZUS wyniesie od stycznia 2024 roku 248,41 zł, a składka rentowa 101,31 zł. To zdecydowanie niższe kwoty w porównaniu do składek od pełnej podstawy.

Preferencyjne składki ZUS obejmują ubezpieczenia społeczne, czyli:

• ubezpieczenie emerytalne (19,52% podstawy wymiaru),
• ubezpieczenie rentowe (8% podstawy wymiaru),
• ubezpieczenie chorobowe (dobrowolne, 2,45% podstawy wymiaru),
• ubezpieczenie wypadkowe (1,67% podstawy wymiaru).

Co istotne, preferencyjne składki ZUS nie obejmują obowiązku opłacania składki na Fundusz Pracy, co dodatkowo obniża koszty prowadzenia działalności gospodarczej przez nowych przedsiębiorców.

Korzyścią wynikającą z opłacania preferencyjnych składek ZUS jest możliwość ograniczenia wydatków na ubezpieczenia społeczne, co pozwala przedsiębiorcom na lepsze zarządzanie budżetem firmy i inwestowanie w jej rozwój. Po upływie 24 miesięcy przedsiębiorca przechodzi na pełne składki ZUS, które są naliczane od wyższej podstawy wymiaru (60% przeciętnego wynagrodzenia).

Kto może skorzystać z preferencyjnych składek ZUS?

Nie wszyscy przedsiębiorcy mogą skorzystać z preferencyjnych składek ZUS. Istnieją ściśle określone warunki, które należy spełnić, aby móc ubiegać się o tę ulgę. Przedsiębiorcy, którzy mogą skorzystać z preferencyjnych składek, to osoby, które:

• rozpoczynają działalność gospodarczą po raz pierwszy – mają prawo do opłacania składek na preferencyjnych warunkach przez pierwsze 24 miesiące prowadzenia działalności,
• powracają do działalności gospodarczej po co najmniej pięcioletniej przerwie,
• nie prowadziły działalności na rzecz byłego pracodawcy w ciągu ostatnich 12 miesięcy przed założeniem firmy.

Mały ZUS Plus – kontynuacja ulgi po preferencyjnych składkach

Po zakończeniu okresu preferencyjnych składek ZUS, przedsiębiorcy mogą skorzystać z ulgi w postaci Małego ZUS Plus. Ta forma wsparcia umożliwia dalsze obniżenie składek na ubezpieczenia społeczne, które są obliczane w oparciu o dochód z poprzedniego roku, a nie stałą podstawę. To korzystne rozwiązanie dla firm o niższych dochodach, pozwalające na opłacanie niższej sumy składek – jest to zatem niejako kontynuacja ulgi na start.

Aby skorzystać z tej ulgi, przedsiębiorca zobowiązany jest prowadzić pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej 60 dni w poprzednim roku i nie przekroczyć rocznego limitu dochodów wynoszącego 120 000 zł. Mały ZUS Plus można stosować przez 36 miesięcy w ciągu 60 miesięcy prowadzenia działalności, a po tym czasie przedsiębiorca przechodzi na pełne składki ZUS, oparte na wyższej podstawie.

Warto jednak pamiętać, że składki na ubezpieczenie zdrowotne pozostają obowiązkowe i są obliczane na zasadach ogólnych, niezależnie od korzystania z ulgi. Aby móc korzystać z Małego ZUS Plus, należy także na bieżąco przekazywać dokumenty rozliczeniowe oraz pamiętać o terminowym opłacaniu składek.

Obowiązkowe terminy opłacania składek

Przedsiębiorcy są zobowiązani do regularnego opłacania składek ZUS. Termin ich opłacania różni się w zależności od tego, czy przedsiębiorca zatrudnia pracowników, czy nie:

• Przedsiębiorcy bez pracowników – składki ZUS muszą zostać opłacone do 10. dnia miesiąca za miesiąc poprzedni.
• Przedsiębiorcy zatrudniający pracowników – termin opłacenia składek upływa 15. dnia miesiąca.

Konsekwencje nieopłacania składek

Brak opłacania składek ZUS w terminie może prowadzić do poważnych konsekwencji. Przedsiębiorcy narażeni są na naliczanie odsetek za zwłokę, a także na egzekucję komorniczą, która może doprowadzić do zajęcia majątku firmy lub prywatnego majątku przedsiębiorcy. Niezapłacenie składek na ubezpieczenia społeczne może również skutkować utratą prawa do świadczeń socjalnych, takich jak zasiłki czy emerytura.

Podsumowując, składki na ubezpieczenia społeczne są obowiązkiem, którego należy ściśle przestrzegać, aby uniknąć problemów z ZUS. Przedsiębiorcy powinni regularnie monitorować zmiany w przepisach oraz dostosowywać swoje finanse do rosnących kosztów składek.