Osoba fizyczna a osoba prawna – czym się różnią?

Kim jest osoba fizyczna?

W prawie cywilnym nie znajdziemy konkretnej definicji osoby fizycznej. Określono jednak, że każdy człowiek w chwili urodzenia zyskuje zdolność prawną. Oznacza to, że osobą fizyczną jest każdy człowiek, bez względu na jego wiek, płeć czy stan zdrowia fizycznego lub psychicznego. Każda osoba fizyczna posiada zdolność prawną do bycia podmiotem praw i obowiązków. Tym samym wszyscy ludzie, od chwili urodzenia aż do śmierci, są uczestnikami stosunków prawnych.

Kim jest osoba prawna?

Pojęcie to definiuje kodeks cywilny. Wynika z niego, że osobą prawną są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, które na mocy szczególnych przepisów otrzymują osobowość prawną. Opierając się na tej definicji, wśród jednostek mających osobowość prawną można wymienić:

• spółki akcyjne (z ograniczoną odpowiedzialnością oraz europejskie),
• przedsiębiorstwa państwowe,
• jednostki samorządu terytorialnego,
• partie polityczne,
• banki,
• spółdzielnie,
• fundacje,
• uczelnie wyższe,
• kościoły,
• stowarzyszenia,
• związki zawodowe.

W odróżnieniu od osób fizycznych podstawę do powstania osób prawnych stanowią akty założycielskie, statuty oraz umowy założenia. W chwili powstania osoby prawne zyskują zdolność prawną. W ten sposób stają się one podmiotem praw i obowiązków, a także mogą stać się uczestnikami obrotu prawnego. Początkowo jednak nie mogą one we własnym imieniu zaciągać zobowiązań lub nabywać praw. Zatem spółka akcyjna lub spółka z ograniczoną odpowiedzialnością utworzona w ramach organizacji, która występuje już w obrocie, będą miały zdolność prawną, ale początkowo nie będą mogły jeszcze występować we własnym imieniu.

Jakie są różnice w zdolnościach prawnych osoby fizycznej i osoby prawnej?

Oprócz samej definicji oraz momentu zdobywania zdolności prawnej osoba fizyczna i prawna odróżniają się jeszcze zdolnością do czynności prawnych. Kiedy ją uzyskują i jakie uprawnienia się z tym wiążą?

Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych oznacza, że mogą one zaciągać zobowiązania i swobodnie dysponować swoimi prawami we własnym imieniu. Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych można podzielić na:

• pełną zdolność do czynności prawnych – człowiek zyskuje ją w dniu osiągnięcia pełnoletności, czyli po ukończeniu 18. roku życia. W tym przypadku oznacza to, że osoba fizyczna może samodzielnie, we własnym imieniu, dokonywać jakichkolwiek czynności prawnych;
• ograniczoną zdolność do czynności prawnych – posiadają ją osoby, które ukończyły 13. rok życia, oraz częściowo ubezwłasnowolnione. Osoby o ograniczonej zdolności mogą wykonywać drobne czynności bieżące w życiu codziennym. W pozostałych okolicznościach czynności prawnych dokonuje za nie przedstawiciel ustawowy. Może to być rodzic lub opiekun prawny bądź kurator, co ma miejsce w przypadku osób częściowo ubezwłasnowolnionych.

Osoby poniżej 13. roku życia oraz ubezwłasnowolnione całkowicie nie mają zdolności do czynności prawnych. Oznacza to, że nie mogą one dokonywać żadnych czynności prawnych bez udziału opiekuna lub przedstawiciela ustawowego.

Kiedy natomiast możliwość do zaciągania zobowiązań i nabywania praw otrzymuje osoba prawna? O ile osoby fizyczne pełną zdolność zyskują wraz z osiągnięciem pełnoletności, u osób prawnych dzieje się to w momencie wpisania do właściwego rejestru, na przykład Krajowego Rejestru Sądowego. Do tej chwili pozostają one jednostkami bez osobowości prawnej, którą uzyskują wraz z wpisem. Ważną cechą odróżniającą osoby fizyczne i prawne jest również to, że w przypadku tych drugich zdolność do czynności prawnych nie dzieli się na pełną i ograniczoną. Dopóki osoba prawna widnieje we właściwym dla niej rejestrze, utrzymuje pełną zdolność do podejmowania czynności prawnych.

Jednostki organizacyjne, które nie posiadają osobowości prawnej

Prawo cywilne przewiduje jeszcze trzeci typ uczestników obrotu prawnego. Są to jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej – nie są one osobami prawnymi, ale mają one zdolność prawną. Do tej grupy zaliczamy między innymi:

• spółki osobowe – jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna,
• spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne w organizacji,
• wspólnoty mieszkaniowe,
• jednostki budżetowe.

Osoby fizyczne a prowadzenie działalności gospodarczej

Warto jeszcze wspomnieć o dodatkowym uprawnieniu, które przyznano osobom fizycznym. Otóż mają one możliwość prowadzenia działalności gospodarczej w formie jednoosobowej. Status przedsiębiorcy może otrzymać każda osoba fizyczna, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych oraz podejmuje działalność gospodarczą we własnym imieniu.

Istotnym warunkiem jest też prowadzenie działalności w sposób zorganizowany, ciągły i zarobkowy. Do rozpoczęcia działalności gospodarczej we własnym imieniu niezbędne jest także uzyskanie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, w skrócie CEIDG. Nazwę firmy założonej przez osobę fizyczną z reguły stanowi jej imię i nazwisko, jednak prawo dopuszcza również włączenie do niej pseudonimu lub dowolnie wybranych określeń, które wskazują na charakter prowadzonej działalności.

Osoby fizyczne i osoby prawne to podstawowe podmioty prawa cywilnego. Mają one inne cechy, a w związku z tym posiadają też inne uprawnienia, które otrzymują w określonym przez przepisy momencie.