CIT – czym jest podatek dochodowy od osób prawnych i jaka jest jego stawka?

Podatek CIT, czyli podatek dochodowy od osób prawnych, jest jednym z ważniejszych elementów systemu podatkowego w Polsce. Przeznaczony dla spółek kapitałowych oraz innych jednostek organizacyjnych, odgrywa istotną rolę w generowaniu dochodów budżetowych. Jego stawki oraz zasady obliczania dochodów różnią się w zależności od rodzaju podmiotów i skali prowadzonej działalności. Czym dokładnie jest podatek CIT? Kogo obejmuje? Jakie są obowiązki związane z jego rozliczaniem?

Spis treści

• Co to jest CIT?
• CIT – podatek dochodowy od osób prawnych
• Rodzaje obowiązku podatkowego CIT
• Podatek CIT – stawka
• Jak obliczyć podatek CIT?
• Rola CIT w budżecie państwa

Co to jest CIT?

Podatek CIT jest odpowiednikiem podatku PIT przeznaczonym dla osób prawnych. CIT jest skrótem od angielskiego wyrażenia „Corporate Income Tax”, co oznacza właśnie podatek od osób prawnych. Przedmiotem opodatkowania CIT jest całość dochodów spółek kapitałowych oraz innych jednostek, których przedmiotem opodatkowania jest prowadzenie działalności gospodarczej z wyłączeniem działalności gospodarczej wykonywanej przez osoby fizyczne.

Podatek CIT został wprowadzony w Polsce w 1989 roku i od tego czasu przeszedł liczne zmiany, które kształtują jego aktualne zasady. Jego podstawą prawną jest ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych z dnia 15 lutego 1992 roku (Dz. U. 1992 Nr 21 poz. 86), regulująca kwestie wynikające przy ustalaniu istnienia obowiązku podatkowego oraz przedmiotem opodatkowania.

W późniejszych latach ustawa była kilkakrotnie nowelizowana. Ostatnie zmiany w podatku CIT zostały wprowadzone 23 października 2018 roku (Dz. U. z 2019 r. poz. 865), a weszły w życie od 1 stycznia 2019 roku. Zmiany dotyczą głównie stawki podatku CIT, o czym napiszemy dokładniej w dalszej części artykułu.

Podatek CIT nie należy może do najważniejszych źródeł dochodu państwa (w budżecie na 2019 rok Ministerstwo Finansów założyło dochód z CIT na poziomie 34,8 mld zł, podczas gdy z VAT – 179,6 mld zł, a z PIT – 64,3 mld zł (źródło: https://www.gov.pl/web/finanse/budzet-na-2019)), to jednak płacą go największe podmioty gospodarcze w Polsce.

CIT – podatek dochodowy od osób prawnych

Jak już wspomnieliśmy, CIT to podatek dochodowy od osób prawnych. Ustawa z 15 lutego 1992 roku wraz z późniejszymi zmianami w art. 1 określa dokładnie, kto podlega podatkowi CIT:

• osoby prawne – przedsiębiorstwa, banki, spółdzielnie, fundacje, stowarzyszenia, spółki kapitałowe,
• jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej (wyjątek to spółki osobowe),
• podatkowe grupy kapitałowe składające się co najmniej z dwóch spółek prawa handlowego,
• spółki bez osobowości prawnej, które mają siedzibę lub zarząd w innym państwie, w którym traktowane są jako osoby prawne.

Zgodnie z art. 17 wspomnianej ustawy podatkowi CIT nie podlegają natomiast:

• organizacje kościelne,
• organizacje pożytku publicznego,
• fundusze inwestycyjne,
• fundusze emerytalne,
• spółki działające w specjalnych strefach ekonomicznych.

Do tego w Ustawie o CIT w art. 2 wyróżnia się także zwolnienia, które dotyczą:

• przychodów z gospodarki leśnej,
• przychodów z działalności rolniczej (wyjątkiem są działy specjalnej produkcji rolnej),
• przychodów przedsiębiorców żeglugowych,
• przychodów przedsiębiorców okrętowych,
• przychodów wynikających z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

Rodzaje obowiązku podatkowego CIT

Podatek dochodowy od osób prawnych różni się w zależności od tego, gdzie znajduje się siedziba lub zarząd podatnika. Przepisy prawa wyróżniają dwa główne rodzaje obowiązku podatkowego –nieograniczony i ograniczony.

Nieograniczony obowiązek podatkowy obejmuje tych podatników, którzy mają swoją siedzibę lub zarząd na terytorium Polski. Muszą oni odprowadzać podatek od całości swoich dochodów, niezależnie od tego, czy zostały one osiągnięte w Polsce, czy za granicą.

Z kolei ograniczony obowiązek podatkowy dotyczy podmiotów, które mają siedzibę lub zarząd poza granicami Polski. W tym przypadku podatek CIT jest naliczany wyłącznie od dochodów uzyskanych w Polsce. Podatnicy objęci tym obowiązkiem płacą więc podatek jedynie od działalności prowadzonej na terytorium Polski, a dochody uzyskane poza granicami kraju nie są objęte polskim CIT-em.

To rozróżnienie w ustalaniu istnienia obowiązku podatkowego jest istotne, szczególnie dla firm prowadzących międzynarodową działalność. Wpływa bowiem na zakres opodatkowania ich dochodów w Polsce.

Podatek CIT – stawka

Podstawowa stawka podatku CIT, według której rozlicza się większość podatników, to 19%. Od 2017 roku funkcjonowała jeszcze stawka preferencyjna w wysokości 15%, która od 1 stycznia 2019 roku została obniżona do 9%. Stawkę 19% stosują podmioty, które rozliczają się na zasadach ogólnych.

Ta sama stawka obowiązuje przy przychodach od dywidend, przychodach z tytułu udziału w zyskach osób prawnych mających siedzibę lub zarząd na terenie Polski i przy dochodach zagranicznej spółki kontrolowanej w przypadku podatnika mającego siedzibę lub zarząd na terenie Polski. Stawkę 20% stosuje się przy dochodach z odsetek, licencji i usług niematerialnych.

Stawka 9% stosowana jest przy niektórych rodzajach przychodów osiąganych przez małych podatników oraz podatników rozpoczynających działalność, pod warunkiem że przychody w danym roku nie przekroczyły równowartości 1,2 mln euro. Zgodnie z art. 4a pkt 10 Ustawy o CIT i dotyczy tzw. małych podatników i podatników, którzy dopiero rozpoczynają działalność gospodarczą.

Zgodnie z art. 19 ust. 1a Ustawy o CIT z preferencyjnej stawki 9% nie może korzystać podatnik, który:

• został utworzony w wyniku przekształcenia, połączenia lub podziału podatników, z wyjątkiem przekształcenia spółki w inną spółkę;
• został utworzony w wyniku przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną wykonującą we własnym imieniu działalność gospodarczą lub spółki niebędącej osobą prawną;
• został utworzony przez osoby prawne, osoby fizyczne albo jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które wniosły na poczet kapitału podatnika uprzednio prowadzone przez siebie przedsiębiorstwo, zorganizowaną część przedsiębiorstwa albo składniki majątku tego przedsiębiorstwa o wartości przekraczającej łącznie równowartość w złotych kwoty co najmniej 10 tys. euro;
• został utworzony przez osoby prawne, osoby fizyczne albo jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej wnoszące, tytułem wkładów niepieniężnych na poczet kapitału podatnika, składniki majątku uzyskane przez te osoby albo jednostki w wyniku likwidacji innych podatników, jeżeli te osoby albo jednostki posiadały udziały (akcje) tych innych likwidowanych podatników;
• zostały utworzone przez osoby prawne, osoby fizyczne albo jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, jeżeli w roku podatkowym, w którym podatnik został utworzony, oraz w roku podatkowym bezpośrednio po nim następującym, zostało do niego wniesione na poczet kapitału uprzednio prowadzone przedsiębiorstwo, zorganizowana część przedsiębiorstwa albo składniki majątku tego przedsiębiorstwa o wartości przekraczającej łącznie równowartość w złotych kwoty 10 tys. euro.

Wyżej wymienione podmioty nie mogą stosować stawki 9% w roku podatkowym, w którym rozpoczynają działalność, jak również w kolejnym roku podatkowym.

Warto wiedzieć, że przy podatnikach podatku PIT posiadających działalność mogą powstać określone obowiązki wynikające z CIT, jeżeli przekroczą oni odpowiedni próg przychodów.

Jak obliczyć podatek CIT?

Podatek CIT płacony jest od dochodów bez względu na ich źródło. To oznacza, że od przychodu (co obejmuje w szczególności otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, różnice kursowe, wartość nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie otrzymanych rzeczy albo świadczeń) odejmuje się koszty uzyskania przychodu (m.in. darowizny na pożytek publiczny, na kult religijny, wydatki na badania i rozwój, kredyty i pożyczki bankowe umorzone w związku z restrukturyzacją). Tak otrzymana nadwyżka sumy przychodów podlega opodatkowaniu.

Jeśli wystąpiła strata, podatnik może obniżać dochód o wysokość tej straty przez 5 kolejnych lat. Jednak wysokość obniżki nie może być większa niż połowa straty.

Zaliczki na podatek CIT składa się miesięcznie (do 20 dnia kolejnego miesiąca) lub kwartalnie (do 20 dnia miesiąca następującego po zakończeniu kwartału). Natomiast zeznanie roczne należy złożyć do 3 miesięcy po zakończeniu roku podatkowego.

Zaliczki na podatek CIT

Podatnicy CIT mają obowiązek wpłacania zaliczek na podatek dochodowy w trakcie roku podatkowego. Zaliczki można składać miesięcznie lub kwartalnie, w zależności od wielkości przedsiębiorstwa oraz preferowanego sposobu rozliczeń.

Miesięczne zaliczki są standardową formą wpłat, którą wybiera większość podatników. Muszą one być odprowadzane do 20. dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni, na podstawie wyliczonego dochodu.

Kwartalne zaliczki są obowiązkiem przede wszystkim dla małych podatników oraz podatników rozpoczynających działalność gospodarczą. Wpłaca się je do 20. dnia miesiąca następującego po zakończeniu kwartału.

Każdy podatnik CIT, niezależnie od formy wpłat zaliczek, ma obowiązek złożenia zeznania rocznego na zakończenie roku podatkowego, które pozwala na ostateczne rozliczenie się z dochodów i ustalenie należnego podatku.

Deklaracje roczne i termin ich składania

Złożenie rocznej deklaracji podatkowej przez podatników CIT jest obowiązkiem, który musi być spełniony w ciągu trzech miesięcy od zakończenia roku podatkowego, zazwyczaj do końca marca.

Dotyczy to zarówno firm, które podlegają nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu – czyli tych, które mają siedzibę lub zarząd na terytorium Polski i odprowadzają podatek od całości swoich dochodów, jak i podmiotów objętych ograniczonym obowiązkiem podatkowym, czyli tych, które rozliczają się wyłącznie z dochodów osiągniętych na terytorium Polski.

W zeznaniu rocznym podatnik musi dokładnie wykazać wszystkie dochody, jakie osiągnął w danym roku podatkowym, a także zastosować wszelkie przysługujące mu ulgi czy odliczenia. Obowiązek złożenia zeznania rocznego dotyczy każdego podatnika CIT, bez względu na formę prawną działalności gospodarczej. Dodatkowo, w przypadku rozliczania się na zasadach kwartalnych, deklaracja roczna pozwala na dokładne wyrównanie różnic między zaliczkami a faktycznie należnym podatkiem.

Rola CIT w budżecie państwa

Podatek CIT odgrywa istotną rolę w finansach publicznych, ponieważ jest jednym z głównych narzędzi fiskalnych, które umożliwiają państwu pozyskiwanie dochodów od spółek i organizacji prowadzących działalność gospodarczą. Chociaż CIT nie stanowi największego źródła dochodów budżetowych, jak np. podatek VAT czy PIT, to jego wpływy są niezwykle ważne dla stabilności finansowej kraju. Dotyczy to szczególnie dochodów spółek kapitałowych, które generują duże zyski i mają obowiązek odprowadzania podatku od całości swoich dochodów.

Kto płaci CIT w Polsce?

Mówiąc o najważniejszych podatnikach podatku CIT, przede wszystkim mamy na myśli duże podmioty gospodarcze, takie jak korporacje, banki oraz przedsiębiorstwa z sektora energetycznego i przemysłowego, które dzięki swojej skali operacji w znaczący sposób przyczyniają się do zasilania budżetu państwa. Podatnicy CIT, w tym zarówno krajowe, jak i zagraniczne spółki posiadające siedzibę w Polsce, są objęci obowiązkiem podatkowym, co oznacza, że ich dochody osiągane na terytorium Polski są przedmiotem opodatkowania.

CIT jako narzędzie polityki gospodarczej

Podatek CIT jest również ważnym narzędziem w regulowaniu rynku i prowadzeniu polityki gospodarczej. Dzięki odpowiednim regulacjom dotyczącym ulg i zwolnień, państwo może wpływać na rozwój wybranych sektorów gospodarki oraz wspierać inwestycje. W związku z tym CIT nie tylko generuje przychody budżetowe, ale także pełni funkcję stymulacyjną dla gospodarki, zachęcając przedsiębiorców do inwestowania w rozwój i innowacje.

Podatek od dochodów osób prawnych – podsumowanie

Podatek CIT jest jednym z głównych narzędzi opodatkowania dochodów spółek kapitałowych i innych jednostek prowadzących działalność gospodarczą. Jego stawka standardowa wynosi 19%, jednak małe firmy i nowi podatnicy mogą korzystać z preferencyjnej stawki 9%.

Choć CIT nie jest największym źródłem dochodów budżetowych, stanowi istotny element stabilności finansowej kraju. Dodatkowo pełni ważną rolę w prowadzeniu polityki gospodarczej, wspierając wybrane sektory i inwestycje.