Podatek cukrowy – co warto wiedzieć o opłacie cukrowej na napoje słodzone?

Podatek cukrowy miał ograniczyć spożycie słodkich napojów, ale dla wielu przedsiębiorców stał się kolejnym obowiązkiem podatkowym. Choć jego celem jest promocja zdrowych wyborów, w praktyce wpływa na ceny, marże i sposób prowadzenia sprzedaży. Sprawdź, kiedy musisz zapłacić opłatę cukrową, jak ją obliczyć i kogo naprawdę dotyczy ten podatek.

Co to jest podatek cukrowy (opłata cukrowa)?

Podatek cukrowy, nazywany również opłatą cukrową, to danina publiczna wprowadzona w 2021 roku ustawą o zmianie niektórych ustaw w związku z promocją prozdrowotnych wyborów konsumentów. Jej celem jest ograniczenie spożycia napojów słodzonych cukrem lub substancjami słodzącymi oraz zachęcenie producentów do reformulacji receptur. W praktyce oznacza to, że każdy napój, który zawiera choćby niewielką ilość cukru, syropu glukozowo-fruktozowego lub co najmniej jedną substancję słodzącą, podlega dodatkowej opłacie.

Opłata cukrowa obejmuje zarówno napoje gazowane, energetyczne, izotoniczne, soki i nektary z dodatkiem cukru, jak i niektóre napoje mleczne czy z kofeiną lub tauryną. Choć często utożsamiana jest z podatkiem akcyzowym, w rzeczywistości ma odrębny charakter – nie trafia do puli akcyzy, lecz w części zasila Narodowy Fundusz Zdrowia, wspierając działania profilaktyczne w zakresie zdrowia publicznego.

Kiedy trzeba zapłacić opłatę cukrową?

Obowiązek zapłaty podatku cukrowego ciąży na przedsiębiorcach, którzy sprzedają napoje słodzone cukrem lub substancjami słodzącymi w ramach działalności gospodarczej. Dotyczy to zarówno producentów krajowych, jak i podmiotów dokonujących nabycia wewnątrzwspólnotowego (czyli sprowadzających napoje z innych krajów UE).

Opłatę należy uiścić również w sytuacji, gdy napoje słodzone trafiają do punktów sprzedaży detalicznej – czyli sklepów, kawiarni czy restauracji. Z obowiązku nie zwalnia fakt, że napój jest tylko częściowo słodzony lub zawiera dodatki takie jak kofeina, tauryna czy syropy smakowe.

Wysokość opłaty zależy od ilości cukru w 100 ml napoju – im większa zawartość cukrów prostych, tym wyższy podatek. Nawet jeśli napój zawiera ilość równą lub mniejszą niż 5 g cukru w 100 ml, to i tak może podlegać opłacie stałej, jeśli producent dodał inne środki słodzące. W praktyce oznacza to, że większość napojów smakowych na rynku objęta jest opłatą cukrową, niezależnie od formy słodzenia.

Jak obliczyć wysokość podatku cukrowego?

Wysokość opłaty cukrowej jest sumą dwóch składników: stałego i zmiennego.

Część stała wynosi 0,50 zł za każdy litr napoju zawierającego cukry w ilości do 5 g na 100 ml lub dowolną ilość substancji słodzących. Z kolei część zmienna to 0,05 zł za każdy gram cukru powyżej 5 g w 100 ml napoju. Dodatkowo napoje z dodatkiem kofeiny lub tauryny objęte są dodatkową opłatą w wysokości 0,10 zł za litr.

Ostateczna kwota podatku liczona jest więc w zależności od składu napoju, ilości cukru i dodatków energetyzujących.

Przykładowo, jeśli 1 litr napoju zawiera 8 g cukru w 100 ml, przedsiębiorca zapłaci:
0,50 zł (część stała) + 0,15 zł (3 g × 0,05 zł) = 0,65 zł za litr napoju.

Choć opłata wydaje się niewielka, w skali dużych sieci handlowych lub producentów oznacza znaczne obciążenia fiskalne, które wpływają na ceny detaliczne napojów słodzonych.

Kto i kiedy składa deklarację opłaty cukrowej?

Podmiot zobowiązany do zapłaty podatku cukrowego – czyli producent, importer lub podmiot nabywający napoje w ramach nabycia wewnątrzwspólnotowego – ma obowiązek złożyć miesięczną deklarację CUK-1 oraz wpłacić należną kwotę na indywidualny rachunek podatkowy.

Deklarację składa się do 25. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano sprzedaży lub nabycia napojów. Przykładowo, za napoje sprzedane w czerwcu, deklarację i opłatę należy złożyć do 25 lipca.

W praktyce obowiązek dotyczy wszystkich przedsiębiorców, którzy prowadzą sprzedaż detaliczną napojów zawierających cukier lub środki słodzące – nawet jeśli ich udział w sprzedaży jest niewielki. Niedopełnienie tego obowiązku może skutkować wezwaniem organu podatkowego i naliczeniem dodatkowych odsetek lub sankcji.

Warto pamiętać, że podatku nie pobiera się w odniesieniu do napojów, które stanowią wyroby medyczne lub suplementy diety dopuszczone do obrotu zgodnie z przepisami.

Jakie napoje obejmuje podatek cukrowy, a które są z niego zwolnione?

Podatek cukrowy obejmuje szeroką grupę produktów – nie tylko klasyczne napoje gazowane, ale także soki, nektary, napoje mleczne z dodatkiem cukru, napoje energetyczne oraz izotoniki. Każdy z nich podlega opłacie, jeśli zawiera jakąkolwiek ilość cukru, syropu glukozowo-fruktozowego lub substancji słodzących, takich jak aspartam, stewia czy ksylitol.

Z obowiązku opłaty zwolnione są natomiast:

• 100% soki owocowe i warzywne, bez dodatku cukru ani substancji słodzących,

• napoje zawierające co najmniej 20% soku owocowego lub warzywnego,

• napoje mleczne i fermentowane, takie jak jogurty pitne, kefiry czy maślanki, o ile nie dodano do nich cukrów prostych,

• napoje będące wyrobami medycznymi lub specjalnymi środkami spożywczymi.

Choć katalog wyjątków jest ograniczony, jego znajomość pozwala przedsiębiorcom uniknąć błędnego naliczenia opłaty cukrowej i ewentualnych korekt podatkowych. W razie wątpliwości warto skonsultować się z doradcą podatkowym lub sprawdzić interpretacje indywidualne Ministerstwa Finansów, które precyzują zasady stosowania ustawy.

Cel wprowadzenia podatku cukrowego i jego skutki dla rynku

Wprowadzenie podatku cukrowego miało przede wszystkim charakter prozdrowotny – jego celem jest ograniczenie spożycia słodkich napojów i zmotywowanie producentów do redukcji zawartości cukru w recepturach. Ministerstwo Zdrowia argumentowało, że nadmierna konsumpcja napojów słodzonych przyczynia się do otyłości, cukrzycy typu 2 i chorób układu krążenia, a dodatkowa opłata ma wspierać promocję zdrowych wyborów konsumentów.

W praktyce jednak skutki podatku są bardziej złożone. Wzrost kosztów produkcji i sprzedaży przełożył się na wyższe ceny detaliczne, a część producentów ograniczyła pojemności butelek lub zmieniła skład produktów, by zmieścić się w niższych progach podatkowych. Dla konsumentów oznacza to mniejszy wybór i wyższe ceny, natomiast dla budżetu państwa – stabilne źródło dodatkowych wpływów.

Eksperci zwracają uwagę, że mimo wzrostu cen napojów, wpływ podatku cukrowego na realne nawyki żywieniowe Polaków jest umiarkowany, a jego efekt prozdrowotny wciąż wymaga oceny w dłuższej perspektywie.

Podatek cukrowy a wątpliwości interpretacyjne

Od momentu wejścia w życie ustawy o opłacie cukrowej przedsiębiorcy zgłaszali liczne wątpliwości interpretacyjne, dotyczące m.in. sposobu kwalifikowania napojów i momentu powstania obowiązku podatkowego. Najwięcej niejasności budziło to, czy dana receptura faktycznie podlega opłacie – zwłaszcza w przypadku napojów z dodatkiem soku owocowego, mleka, witamin lub substancji naturalnych.

Kłopotliwe okazało się również rozróżnienie pomiędzy napojem a środkiem spożywczym, np. czy napoje funkcjonalne, shoty witaminowe albo produkty roślinne na bazie soi powinny być objęte daniną. W praktyce organy podatkowe często wymagają, aby producent sam przedstawił szczegółowy skład produktu oraz jego klasyfikację w świetle rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 178/2002.

Z tego względu wielu przedsiębiorców występuje o indywidualne interpretacje podatkowe, które chronią ich przed ewentualnymi sankcjami. To pokazuje, że mimo kilku lat obowiązywania przepisów, podatek cukrowy wciąż wymaga doprecyzowania, zwłaszcza wobec pojawiających się na rynku nowych kategorii napojów i produktów funkcjonalnych.

Jak podatek cukrowy wpływa na przedsiębiorców i konsumentów?

Dla przedsiębiorców podatek cukrowy oznacza nie tylko dodatkowe koszty, ale również konieczność prowadzenia szczegółowej ewidencji napojów, sporządzania deklaracji i rozliczeń miesięcznych. Najbardziej odczuwają to mali producenci i sklepy detaliczne, dla których opłata stanowi realne obciążenie finansowe.

Z kolei konsumenci odczuli skutki podatku w postaci wyższych cen napojów słodzonych, często nawet o 30–40%. Wiele firm zdecydowało się zmienić skład produktów, by obniżyć zawartość cukru poniżej progu 5 g/100 ml lub zastąpić cukier substancjami słodzącymi. Paradoksalnie jednak, mimo wyższych cen, sprzedaż napojów bezcukrowych i „zero” wzrosła, co potwierdza skuteczność części założeń ustawy w zakresie promocji prozdrowotnych wyborów.

Eksperci podkreślają, że w dłuższej perspektywie podatek cukrowy może wpłynąć pozytywnie na zdrowie publiczne, ale jednocześnie wymaga wsparcia edukacyjnego i stabilnych interpretacji prawnych, by nie zniechęcał producentów do inwestowania w innowacje i nowe formuły napojów.

Podatek cukrowy w 2025 roku – co się zmieniło?

W 2025 roku nie wprowadzono znaczących zmian w konstrukcji podatku cukrowego, jednak Ministerstwo Finansów oraz NFZ zapowiedziały większą kontrolę prawidłowości rozliczeń. Urzędnicy skupiają się zwłaszcza na weryfikacji, czy przedsiębiorcy właściwie klasyfikują napoje jako podlegające opłacie oraz czy deklaracje CUK-1 są składane terminowo.

Warto również pamiętać, że od początku obowiązywania ustawy zwiększyła się liczba produktów, które – mimo niewielkiej zawartości cukru – w praktyce podlegają daninie. Organy podatkowe w najnowszych interpretacjach coraz częściej wskazują, że dodatek jakiejkolwiek substancji słodzącej, nawet w śladowych ilościach, wystarcza do powstania obowiązku podatkowego.

Dla przedsiębiorców oznacza to konieczność jeszcze dokładniejszego monitorowania receptur, etykiet i dokumentacji składu napojów. Z kolei konsumenci muszą liczyć się z tym, że ceny słodzonych produktów utrzymają się na podwyższonym poziomie, a producenci będą kontynuować modyfikowanie składu napojów, dostosowując je do wersji o niższej zawartości cukru i mniejszej kaloryczności.

Podsumowanie

Podatek cukrowy to stały element polskiego systemu fiskalnego, którego celem jest zarówno promocja zdrowych wyborów konsumentów, jak i zwiększenie wpływów budżetowych. Choć miał być przede wszystkim narzędziem walki z nadmiernym spożyciem cukru, w praktyce stał się istotnym czynnikiem wpływającym na strategie cenowe, produkcyjne i marketingowe firm spożywczych.

Dla przedsiębiorców oznacza to konieczność ścisłego przestrzegania przepisów, regularnego raportowania oraz dostosowywania składu napojów do wymogów ustawy. Z kolei konsumenci odczuwają efekty w postaci wyższych cen, ale też coraz większej dostępności napojów niskosłodzonych i bezcukrowych.

Mimo wątpliwości interpretacyjnych, opłata cukrowa pozostaje obowiązkiem, którego wartoś, podobnie jak jej znaczenie dla zdrowia publicznego, trudno przecenić. W dłuższej perspektywie może ona realnie wpłynąć na zmianę nawyków żywieniowych, choć wymaga to dalszego wsparcia ze strony państwa i edukacji konsumentów.