Franczyza – co to jest i jakie są rodzaje franchisingu?

Franczyza jest modelem biznesowym, który zyskuje na popularności dzięki możliwościom skalowania działalności i zmniejszaniu ryzyka dla początkujących przedsiębiorców. Opiera się na ścisłej współpracy między franczyzodawcą, czyli właścicielem sprawdzonej marki i modelu biznesowego, a franczyzobiorcą, który pragnie prowadzić własny biznes pod szyldem znanej firmy. Dzięki temu franczyzobiorca może korzystać z gotowego modelu działania, uzyskując wsparcie, które obejmuje między innymi know-how, szkolenia, wsparcie marketingowe oraz regularne konsultacje.

Jednakże franczyza to nie tylko model współpracy w zakresie otwierania kolejnych punktów pod jedną marką. Obecnie istnieje wiele różnych rodzajów franczyzy, które odpowiadają na potrzeby rynku oraz różnorodnych branż. W zależności od rodzaju franczyzy, współpraca może dotyczyć wyłącznie licencji na markę, udzielania praw do dystrybucji produktów lub być rozbudowana o licencję na pełen system operacyjny. Poznanie różnych form franchisingu jest kluczowe dla osób zainteresowanych rozpoczęciem działalności na zasadach franczyzy, ponieważ każdy z nich wiąże się z odmiennymi wymaganiami, zakresem praw i obowiązków, a także z różnymi poziomami wsparcia oferowanego przez franczyzodawcę.

Dzięki zrozumieniu różnorodnych modeli, takich jak franczyza dystrybucyjna, usługowa, czy franczyza handlowa, można lepiej dopasować model współpracy do swoich potrzeb i możliwości, a także uniknąć potencjalnego ryzyka związanego z nieświadomym wyborem formy franczyzy. W artykule przyjrzymy się bliżej zarówno pojęciu franczyzy, jak i jej głównym rodzajom, aby dostarczyć pełen obraz tej elastycznej formy biznesowej.

1. 1. Przedsiębiorczość w Polsce – najważniejsze informacje
   2. Czym jest franczyza?
   3. Franczyza w Polsce?
   4. Franczyzobiorca – prawa i obowiązki
   5. Jakie są rodzaje franczyzy?
   6. Jakie są zalety i wady franczyzy?
   7. Co powinna zawierać umowa franczyzy?

Przedsiębiorczość w Polsce – najważniejsze informacje

Według danych udostępnianych cyklicznie przez Główny Urząd Statystyczny, z każdym kolejnym rokiem w naszym kraju wzrasta liczba aktywnych działalności gospodarczych. Najwięcej nowych firm rejestrowanych jest w formie jednoosobowych przedsiębiorstw, ale Polacy przekonują się również do nieco bardziej złożonych postaci takich jak przede wszystkim spółki prawa handlowego.

Niestety, nie każdy jest sobie w stanie poradzić w świecie biznesu, a spore koszty prowadzenia interesów są jednym z kluczowych czynników wpływających na to, że większość młodych firm upada zaledwie po kilku latach istnienia. Nic więc dziwnego w tym, że sukcesywnie rośnie zainteresowanie firmami działającymi na zasadach franczyzy.

Czym jest franczyza?

Zanim przejdziemy do omówienia szczegółowych aspektów prowadzenia interesów w tej formie, należy w skrócie wyjaśnić, czym właściwie jest franczyza?

Zgodnie z Europejskim Kodeksem Etycznym Franczyzy jest to system sprzedaży towarów, usług lub technologii oparty na ścisłej i nieustannej współpracy między niezależnymi prawnie oraz finansowo przedsiębiorstwami. Mamy tutaj do czynienia ze stosunkiem zobowiązań dwóch stron: franczyzodawcy oraz franczyzobiorcy.

Franczyza w Polsce?

Szacuje się, że biznesy oparte na tym systemie upadają o wiele rzadziej niż firmy tworzone od podstaw przez ich właścicieli. Zauważyło to wielu polskich przedsiębiorców i dlatego od lat to właśnie franczyza staje się w naszym kraju jednym z bardziej popularnych modeli prowadzenia własnej działalności gospodarczej. 

Franczyza jest świetnym rozwiązaniem dla tych, którzy nie mają własnego pomysłu na biznes lub obawiają się, że koszty na początku działalności znacznie przekroczą przychody. Sieć franczyzowa jest więc bezpieczną i w większości przypadków w pełni opłacalną opcją inwestowania kapitału. Franczyza wiąże się jednak nie tylko z mnóstwem udogodnień, ale także licznymi ograniczeniami i obowiązkami natury organizacyjnej, prawnej oraz finansowej. O czym dokładnie mowa?

Franczyzobiorca – prawa i obowiązki

Osoba decydują się na układ franczyzowy musi liczyć się z szeregiem warunków, jakie będzie musiała spełnić. Każda działalność na zasadach franczyzy musi być bowiem prowadzona według ściśle określonych reguł, które narzuca podmiot udzielający licencji. Nie ma więc tutaj mowy o ingerencji franczyzobiorcy w kluczowe aspekty danego biznesu.

Obie strony podpisują szczegółową umowę franczyzy. W dokumencie tym zostają określone ich obowiązki oraz prawa. Franczyzodawca przekazuje przedsiębiorcy między innymi możliwość korzystania z nazwy, know how, znaków towarowych i wszelkich innych praw dotyczących działalności. Wszystko to w zamian za odpowiednią i ustaloną umownie gratyfikację finansową. Franczyzobiorca może liczyć także na wsparcie merytoryczne, a także pomoc handlową i techniczną. Każda sieć franczyzowa posiada nieco inny model funkcjonowania, ale wszystkie wymienione wcześniej elementy co do zasady się powtarzają. Są to dosyć uniwersalne mechanizmy prowadzenia tego typu interesów.

Jakie są rodzaje franczyzy?

Rodzaje franczyzy różnią się zakresem współpracy, poziomem zaangażowania oraz wymaganiami zarówno wobec franczyzodawców, jak i franczyzobiorców:

• Franczyza dystrybucyjna – franczyzobiorca otrzymuje prawo do sprzedaży produktów franczyzodawcy, przy czym zachowuje autonomię w zakresie zarządzania przedsiębiorstwem. Ten model najczęściej stosuje się w handlu detalicznym i hurtowym, a franczyzobiorca korzysta z rozpoznawalnej marki, lecz zachowuje własny styl działania i strukturę operacyjną.
• Franczyza usługowa – ten rodzaj franczyzy dotyczy świadczenia usług według określonego modelu i standardów narzuconych przez franczyzodawcę. Przykłady obejmują branże takie jak gastronomia, fitness, hotelarstwo, edukacja, gdzie kluczowe są identyczne procedury działania, jakość i standard obsługi.
• Franczyza produkcyjna – franczyzobiorca produkuje towary pod marką franczyzodawcy, korzystając z jego technologii, receptur czy patentów. Tego rodzaju franczyza jest popularna w branżach, takich jak przemysł spożywczy czy chemiczny, gdzie istnieją szczególne wymagania technologiczne i standardy produkcji.
• Franczyza handlowa (licencyjna) – dotyczy jedynie wykorzystania znaku towarowego oraz metod sprzedaży danego franczyzodawcy. Franczyzobiorca korzysta z licencji na markę oraz wizerunek, co pozwala mu działać w sposób autonomiczny, jednak w granicach standardów franczyzodawcy.
• Franczyza mieszana (kompleksowa) – łączy elementy franczyzy dystrybucyjnej, produkcyjnej i usługowej. Franczyzobiorca ma tu za zadanie wdrożenie pełnego modelu operacyjnego, co obejmuje standardy sprzedaży, obsługi klienta, produkcji i zarządzania.
• Franczyza zarządcza – często stosowana w hotelarstwie i sektorze rozrywki. Franczyzodawca zapewnia pełen system zarządzania biznesem, natomiast franczyzobiorca wypełnia rolę inwestora i właściciela, podczas gdy zarządzanie biznesem pozostaje w rękach franczyzodawcy lub osób przez niego wyznaczonych.
• Franczyza partnerska (podfranczyza) – polega na współpracy, w której franczyzobiorca ma możliwość pozyskiwania kolejnych podfranczyzobiorców w określonym regionie. Ten model sprawdza się w dużych sieciach, gdzie zarządzanie lokalnymi jednostkami wymaga rozbudowanej struktury operacyjnej.

Każdy z tych modeli oferuje unikalne korzyści i wyzwania, co pozwala dopasować rodzaj franczyzy do specyfiki branży, potrzeb rynku oraz stopnia zaangażowania franczyzobiorcy.

Jakie są zalety i wady franczyzy?

Jedną z największych zalet franczyzy jest to, że korzystają na niej obie strony. Jedna otrzymuje tak naprawdę gotowy biznes i wsparcie, druga z kolei stosowne wynagrodzenie. Franczyzobiorca ponadto zmniejsza ryzyko, ponieważ zazwyczaj bazuje na sprawdzonej i zaufanej marce. Dzięki temu ponosi także o wiele mniejsze koszty niż w przypadku budowania swojego brandu i to od całkowitych podstaw. Minusem takiego rozwiązania jest to, że franczyzobiorca praktycznie nie ma możliwości ingerowania w strukturę prowadzonego biznesu czy też wprowadzania istotnych zmian bez akceptacji franczyzodawcy. Poza tym jest on przez dającego licencję stale kontrolowany i rozliczany za efekty swojej pracy.

Co powinna zawierać umowa franczyzy?

Każda umowa jest inna i zależna od charakteru prowadzonych interesów. Umowa powinna zawierać jednak zarówno bardzo ogólne, jak i szczegółowe uregulowania. Im więcej spraw jest w niej wyjaśnionych, tym mniejsze pole do interpretacji i wątpliwości. Niezbędnymi elementami są oczywiście dane obu stron, zakres działalności, uprawnienia oraz obowiązki, okres trwania umowy, opłata za franczyzę, sposób rozliczenia, a także zapisy dotyczące możliwości rozwiązania oraz przedłużenia umowy. W razie pytań lub zastrzeżeń warto zgłosić je drugiej ze stron. Bardzo często niektóre z ustaleń są prowadzone indywidualnie i dostosowane do potrzeb franczyzodawcy lub franczyzobiorcy.

Podsumowanie

Decyzja o przystąpieniu do franczyzy może być krokiem, który przybliży do prowadzenia własnego biznesu na stabilnych fundamentach. Franczyza umożliwia korzystanie ze sprawdzonego modelu biznesowego, a zawierane umowy franczyzy zapewnia franczyzobiorcom dostęp do pełnego wsparcia operacyjnego i marketingowego. Oznacza to, że każdy, kto zdecyduje się na ten rodzaj współpracy, może liczyć na prowadzone przez franczyzodawcę szkolenia, które pomagają zapoznać się z kluczowymi aspektami działania marki. Franczyzobiorca, korzystając ze sprawdzonego pomysłu, nie musi zaczynać od zera, ale zyskuje narzędzia i know-how pozwalające na rozwój.

Dzięki opłacie marketingowej i opłatom franczyzowym finansowane są działania promocyjne i dalsze wsparcie franczyzodawcy, co ułatwia dotarcie do szerszego grona klientów. Katalog franczyz dostępny na rynku oferuje szeroki wybór branż i modeli współpracy, co pozwala dostosować wybór franczyzy do indywidualnych potrzeb i celów. Ostatecznie, przystąpienie do franczyzy jest ciekawą opcją dla osób, które chcą zbudować własny biznes, oparty na zaufaniu, wsparciu i strukturach już obecnych na rynku.