Koszty stałe a koszty zmienne. Jak klasyfikować koszty w przedsiębiorstwie?

Rodzaje kosztów uzyskania przychodów

Na początku warto wspomnieć o różnicy między wydatkami a kosztami.

Pod pierwszym określeniem kryją się rozchody środków pieniężnych na dowolny cel. Jednak nie każdy z nich będzie kosztem. Przykładem mogą być wypłaty pożyczek lub zaliczek.

Natomiast koszt zawsze ma związek z wydatkiem, ale może zostać poniesiony wcześniej, w tym samym czasie lub po pojawieniu się wydatku. Jeżeli przedsiębiorca zdecyduje się na zakup samochodu, wówczas będzie to wydatek. Natomiast kosztem będzie późniejsza amortyzacja środka trwałego.

Możemy zastosować kilka klasyfikacji uzyskania przychodów. Jednym z nich jest podział na pośrednie oraz bezpośrednie. Stosuje się go bez względu na rodzaj opodatkowania przedsiębiorstwa. Koszty pośrednie wiążą się z prowadzoną działalności, ale nie łączą się z wytwarzanymi produktami lub świadczonymi usługami.

Wśród nich znajdują się zobowiązania związane z prowadzeniem biura. Między innymi: opłaty za media, czynsz. Natomiast koszty bezpośrednie wiążą się z wytwarzanymi produktami, co wykazuje się w dokumentach księgowych, na przykład potrzebne materiały. Jednak ze względu na sposób opodatkowania można wyróżnić również inne rodzaje kosztów, które stosuje się w przypadku przedsiębiorców prowadzących księgi rachunkowe. Informacje na temat sposobu rozliczenia kosztów można znaleźć w ustawie z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (Dz. U. 1994 Nr 121 poz. 591).

Czym są koszty zmienne?

Koszty zmienne powstają bezpośrednio w wyniku produkcji związanej z prowadzoną działalnością. Jednak należy zaznaczyć, że dotyczą one zarówno przedsiębiorstw produkcyjnych, jak i usługowych czy handlowych. Dotyczą one zasobów używanych przez danego przedsiębiorcę. Wśród nich znajduje się nie tylko korzystanie z maszyn, ale również budynków czy zasobów ludzkich. Jeśli zostaną one zapisane w postaci pieniężnej, wówczas mówi się o kosztach. Ich wysokość zależy od wielkości produkcji oraz świadczonych usług. Wraz z ich wzrostem zwiększają się również koszty zmienne.

Sprawdź też: Terminal płatniczy za 0 zł przez 12 miesięcy

Kiedy maleją, wiąże się to z obniżeniem produkcji lub świadczonych usług. Natomiast w przypadku chwilowej przerwy w działalności przedsiębiorstwa będą one równe zeru. Jeżeli danego kosztu nie zalicza się do kosztów stałych, wówczas można założyć, że znajdą się one wśród zmiennych. Są to: surowce wykorzystywane podczas produkcji, towar, zużywane paliwo lub energia, a także roboczogodziny. Warto zaznaczyć, że wynikają one z decyzji krótkoterminowych. Dlatego też przedsiębiorca ma realny wpływ na ich wysokość. Jednocześnie długoterminowe prognozowanie jest niemal niemożliwe. Aby dowiedzieć się, ile wynosi jednostkowy koszt zmienny, należy obliczyć przeciętny koszt zmienny. Można to zrobić, biorąc pod uwagę dwie wartości: koszty zmienne (VC) oraz wielkość produkcji (Q). Po podzieleniu tych wielkości: VC/Q przedsiębiorca otrzyma przeciętny koszt zmienny (AVC).

Koszty zmienne można podzielić na kilka następujących podkategorii:

• Pierwsza z nich to koszty proporcjonalne, które wiążą się z proporcjonalną zmianą kosztów i wielkości produkcji. W takiej sytuacji jednostkowy koszt jest stały. Dotyczy to między innymi wynagrodzenia dla osób pracujących na akord.
• Może zdarzyć się, że koszty wzrastają wraz z wielkością produkcji. Dzieje się tak, kiedy osoby zatrudnione pracują w nadgodzinach, co wiąże się z dodatkowym wynagrodzeniem. Są to koszty progresywne.
• Koszty zmienne degresywne dotyczą sytuacji, gdy produkcja rośnie, a koszt jednostkowy maleje. Może mieć to związek z dużym zamówieniem, który powoduje otrzymanie rabatu lub obniżenie ceny materiału.
• Ostatnim przypadkiem są koszty regresywne. Oznacza to wzrost produkcji z szybkim spadkiem kosztów produkcji.

Czym są koszty stałe?

Koszty stałe są niezależne od wielkości produkcji. Pojawiają się nawet w sytuacji, kiedy w firmie został wprowadzony przestój. Jeżeli przedsiębiorstwo podjęło decyzję o zaprzestaniu wytwarzania towarów lub świadczenia usług, koszty pozostają niezmienne. Jednak nie oznacza to, że nigdy się one nie zmienią. Mogą wzrosnąć lub zmaleć, ale pod wpływem innych czynników niż wielkość produkcji.

Na koszty stałe wpływają: sprzedaż urządzeń, zmiany organizacyjne, działania marketingowe związane z wprowadzaniem promocji. Wśród nich znajdzie się wynagrodzenie dla kierownictwa i administracji, koszty związane z utrzymaniem maszyn w dobrym stanie, opłaty za energię. Warto jeszcze raz zwrócić uwagę, że płaca dla pracowników zaliczana jest do kosztów zmiennych, kiedy wypłata zależy od wielkości produkcji, czyli praca na akord. Przedsiębiorstwo rozwija się wraz z upływem czasu, zmienia liczbę zatrudnionych, wprowadza nowe technologie, co wpływa na wzrost lub spadek kosztów stałych. Jednak w krótkim okresie pozostają one takie same. To, co zaliczymy do tej kategorii, zależy od tego, jakie ramy czasowe zostaną wzięte pod uwagę. Im termin będzie krótszy, tym więcej kosztów okaże się stałych.

Koszty stałe można podzielić na dwie grupy:

• bezwzględnie stałe, czyli całkowicie niezależne od wielkości produkcji. Spadek lub wzrost liczby wytwarzanych produktów nie ma żadnego wpływu na wysokość kosztów.
• skokowo stałe obejmują koszty, które są stałe tylko w określonym przedziale wielkości produkcji. Kiedy zostanie on przekroczony, wówczas dochodzi do wzrostu, a następnie stabilizacji.

Aby dowiedzieć się, ile wynosi przeciętny koszt stały, należy podzielić koszt stały przez wielkość produkcji.

Koszty stałe i zmienne a KPiR

Koszty stałe i zmienne obowiązują w księgach rachunkowych. W przypadku kompletowania dokumentacji księgowości uproszczonej nie trzeba martwić się tego rodzaju klasyfikacją. Jednak należy pamiętać o prawidłowym ich podziale w księgach przychodów i rozchodów wydatków. Dzielą się one w następujący sposób: 10 – zakup towarów handlowych i materiałów podstawowych, 11 – koszty uboczne zakupu, 12 – wynagrodzenie w gotówce i naturze, 13 – pozostałe wydatki. Najważniejsze informacje dotyczące tego, co nie może zostać uznane za koszty uzyskania przychodów, można znaleźć w art. 23 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. 1991 Nr 80 poz. 350). Natomiast podział na koszty zmienne i stałe umożliwia podejmowanie odpowiednich decyzji krótkoterminowych oraz kontrolę nad budżetem przedsiębiorstwa.