Przedawnienie zobowiązania podatkowego oraz składek ZUS – kiedy następuje?

Przedsiębiorcy muszą być świadomi konieczności terminowego regulowania zobowiązań finansowych zarówno wobec urzędu skarbowego, jak i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Osoby prowadzące działalność gospodarczą powinny znać zasady wynikające z przepisów prawa podatkowego oraz systemu ubezpieczeń społecznych. Nieodzownym aktem prawnym regulującym obowiązki podatkowe jest Ustawa z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. 1991 Nr 80 poz. 350), określająca m.in. wysokość zobowiązania podatkowego, terminy płatności oraz konsekwencje podatkowe wynikające z uchybienia obowiązkowi podatkowemu.

Przedawnienie składek ZUS w przedsiębiorstwie

W przypadku przedsiębiorstw dokonujących sprzedaży towarów bądź usług podstawowe znaczenie ma Ustawa z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (Dz. U. 2004 Nr 54 poz. 535), regulująca kwestie związane z podatkiem VAT, odliczeniem podatku VAT oraz obowiązkiem złożenia deklaracji. Dodatkowo, jeśli przedsiębiorca posiada nieruchomość wykorzystywaną w działalności gospodarczej, powinien uwzględnić przepisy Ustawy z dnia 12 stycznia 1991 roku o podatkach i opłatach lokalnych (Dz. U. 1991 Nr 9 poz. 31), które określają m.in. obowiązek podatkowy z tytułu składek na rzecz samorządów lokalnych.

Działalność gospodarcza a przedawnienie składek ZUS

Działalność gospodarcza wiąże się również z koniecznością przestrzegania przepisów dotyczących podatku od czynności cywilnoprawnych, co reguluje ustawa z dnia 9 września 2000 roku (Dz. U. 2000 Nr 86 poz. 959). Jest to szczególnie istotne w sytuacji, gdy przedsiębiorca nawiązuje współpracę z osobami nieprowadzącymi działalności gospodarczej. Warto także pamiętać, że w systemie ubezpieczeń społecznych należności mogą ulec przedawnieniu, a decyzje organów podatkowych w sprawach zobowiązań z tytułu składek ZUS są nieodzowne dla określenia zakresu obowiązku podatkowego.

Nie da się ukryć, że obowiązki związane z płatnościami publicznoprawnymi mogą stanowić wyzwanie, zwłaszcza dla nowych firm. W wielu przypadkach przedsiębiorcy zastanawiają się, czy przedawnienie składek ZUS i zobowiązań podatkowych jest możliwe oraz jakie warunki muszą zostać spełnione, aby należności z tytułu składek uległy przedawnieniu. Warto więc przyjrzeć się bliżej przepisom ordynacji podatkowej, które określają bieg terminu przedawnienia i moment, w którym zobowiązanie podatkowe przedawnia się, uwzględniając m.in. decyzje organów podatkowych oraz możliwość zawieszenia biegu terminu przedawnienia w określonych przypadkach.

Czym jest przedawnienie składek ZUS?

Przedawnienie zobowiązania podatkowego to istotna kwestia uregulowana w Ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 roku – ordynacja podatkowa (Dz.U. 1997 nr 137 poz. 926). Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa podatkowego, po upływie określonego terminu zobowiązanie podatnika do zapłaty podatku wygasa, co oznacza, że nie ma on już obowiązku jego regulowania. W efekcie, organ podatkowy, jakim jest urząd skarbowy, nie może żądać uregulowania zaległości, a zobowiązanie podatkowe przedawnia się w sposób określony w przepisach prawa. Istotne jest jednak, że w niektórych przypadkach bieg terminu przedawnienia może zostać zawieszony, np. w wyniku wszczęcia postępowania egzekucyjnego albo wydania decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego.

Proces ten może nastąpić dwojako – poprzez upływ terminów wskazanych w przepisach bądź na podstawie decyzji administracyjnej wydanej przez organ podatkowy. W przypadku podatków dochodowych oraz należności z tytułu składek ZUS, prymarne znaczenie ma określenie dnia, od którego rozpoczyna się bieg terminu przedawnienia oraz ewentualne okoliczności wpływające na jego przerwanie. Warto również mieć na uwadze, że przedawnienie nie działa automatycznie, a podatnik w określonych sytuacjach może być zobowiązany do udokumentowania swojego prawa do jego zastosowania, szczególnie jeśli zobowiązanie dotyczy należności wynikających z systemu ubezpieczeń społecznych.

Kiedy następuje przedawnienie zaległości podatkowych?

Jedna z podstawowych sytuacji przewidzianych w przepisach ordynacji podatkowej odnosi się do przypadków, w których podatnik otrzymuje informację o zobowiązaniu podatkowym dopiero po upływie trzech lat od momentu jego powstania. Wówczas, zgodnie z obowiązującymi regulacjami, zobowiązanie podatkowe wygasa i podatnik nie jest zobowiązany do jego uregulowania. Jednak w sytuacji, gdy podatnik nie dopełnił obowiązku formalnego, np. nie złożył wymaganej deklaracji podatkowej bądź pominął w niej istotne dane dotyczące wysokości zobowiązania podatkowego, konieczne jest uwzględnienie dłuższego okresu przedawnienia. Jeśli od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy, upłynęło pięć lat, a podatnik nadal nie dopełnił formalności, zobowiązanie podatkowe również ulega przedawnieniu.

W przypadku podatku od towarów i usług (VAT) także obowiązuje pięcioletni okres przedawnienia, liczony od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku. Przepisy ordynacji podatkowej regulują również szczególne sytuacje dotyczące opodatkowania przychodów pochodzących z ujawnionych lub nieujawnionych źródeł, gdzie nieodzownym elementem jest termin doręczenia decyzji podatkowej. W tego rodzaju przypadkach organ podatkowy ma pięć lat na doręczenie decyzji określającej wysokość zobowiązania, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy. Warto przy tym pamiętać, że przedawnienie zobowiązania podatkowego nie zawsze następuje automatycznie – w niektórych okolicznościach, np. w przypadku zawieszenia biegu terminu przedawnienia, podatnik nadal może zostać zobowiązany do uregulowania zaległych składek bądź podatków.

Potrzebujesz usprawnienia działań w swojej firmie? Sięgnij po bezpłatny terminal płatniczy i zapoznaj się z programem „Polska Bezgotówkowa”, aby zwiększyć wydajność wielu procesów!

Kiedy następuje zawieszenie biegu terminu przedawnienia?

Bieg przedawnienia zobowiązania podatkowego może zostać przerwany, co oznacza, że okres, po upływie którego podatnik mógłby uniknąć regulowania należności, może ulec całkowitemu wydłużeniu. Dlatego też droga od momentu powstania obowiązku opłacenia podatku do jego faktycznego wygaśnięcia bywa skomplikowana i pełna procedur administracyjnych. Ordynacja podatkowa przewiduje dwa najważniejsze przypadki, w których termin przedawnienia naliczany jest od nowa, co skutecznie uniemożliwia wygaśnięcie zobowiązania podatkowego w przewidywanym terminie.

Ogłoszenie upadłości podatnika

Pierwszą z sytuacji, która skutkuje przerwaniem biegu przedawnienia, jest ogłoszenie upadłości podatnika. Warto jednak pamiętać, że sama decyzja o rozpoczęciu procesu upadłościowego nie jest wystarczająca, aby przerwać bieg terminu przedawnienia. Dopiero prawomocne wydanie decyzji przez organ podatkowy, a także formalne zatwierdzenie likwidacji majątku przedsiębiorcy, mającego na celu zaspokojenie roszczeń wierzycieli, skutkuje przerwaniem przedawnienia zobowiązań wynikających z tytułu składek ZUS, a także wszelkich innych zaległości wobec systemu ubezpieczeń społecznych. Co więcej, w takiej sytuacji bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się na nowo, co oznacza, że organy podatkowe zyskują kolejne lata na egzekwowanie należności podatkowych od dłużnika.

Zastosowanie środka egzekucyjnego

Drugą sytuacją, która prowadzi do przerwania biegu przedawnienia, jest zastosowanie środka egzekucyjnego, o którym podatnik został oficjalnie poinformowany. Może to obejmować różne działania administracyjne, takie jak: zajęcie rachunku bankowego, egzekucja z nieruchomości, a także inne formy zabezpieczenia należności podatkowych. Najważniejsze jest to, że przedawnienie zobowiązania zostaje wstrzymane w momencie zastosowania pierwszego środka egzekucyjnego, a biegu terminu przedawnienia nie liczy się od momentu pierwotnego obowiązku podatkowego, lecz od chwili podjęcia działań przez organy skarbowe.

Przerwanie przedawnienia nie oznacza wygaśnięcia egzekwowania długu

Warto również pamiętać, że nie tylko przerwanie przedawnienia, ale również jego zawieszenie może sprawić, że podatnik nie uniknie obowiązku zapłaty należności. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia oznacza, że czas do jego wygaśnięcia zostaje tymczasowo zatrzymany, jednak nie kasuje dotychczasowego okresu przedawnienia. Może do tego dojść w przypadku wniesienia skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego, wszczęcia postępowania karnego skarbowego albo przystąpienia do postępowania egzekucyjnego w celu zabezpieczenia zobowiązania. W każdym z tych przypadków podatnik nie może liczyć na to, że jego należność wygaśnie zgodnie z pierwotnym harmonogramem – wstrzymanie biegu przedawnienia oznacza, że w momencie zakończenia danego postępowania organ podatkowy odzyskuje pełne uprawnienia do egzekwowania długu.

W praktyce oznacza to, że zobowiązania podatkowe i składki ZUS mogą w rzeczywistości pozostać aktywne znacznie dłużej, niż podatnik mógłby zakładać. Nieistnienie stosunku prawnego, na które liczą niektórzy dłużnicy, nie zawsze następuje w przewidzianym ustawowo terminie. W szczególności, jeśli płatnik składek nie reguluje należności, fiskus ma do dyspozycji wiele narzędzi, aby przeciwdziałać przedawnieniu i skutecznie odzyskać dług – czy to poprzez postępowanie egzekucyjne, czy też działania prawne wynikające z decyzji administracyjnych.

Czy przedawnienie składek ZUS jest możliwe? Kiedy następuje?

Warto również wspomnieć o przedawnieniu składek ZUS, które regulowane jest w systemie ubezpieczeń społecznych. Według zmian wprowadzonych 1 stycznia 2012 roku, uwzględnionych w Ustawie z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 1998 Nr 137 poz. 887), należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat licząc od dnia powstania obowiązku podatkowego, czyli od momentu, w którym został nałożony obowiązek opłacenia ubezpieczenia społecznego.

Jednak istnieją wyjątki od tej zasady. W sytuacji, gdy zobowiązanie podatkowe powstało przed wejściem w życie nowego rozporządzenia i bieg terminu przedawnienia zakończył się przed 1 stycznia 2012 roku, obowiązuje wówczas 10-letni okres przedawnienia składek ZUS. Natomiast w przypadkach, w których wraz z wprowadzeniem aktualnych przepisów zobowiązanie z tytułu składek nie uległo przedawnieniu, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się na nowo, a czas przedawnienia naliczany jest od 1 stycznia 2012 roku, wynosząc ponownie 5 lat.

Wiele kwestii związanych z przedawnieniem jest traktowanych indywidualnie

Warto również podkreślić, że przedawnienie należności z tytułu składek ZUS nie zawsze następuje automatycznie. W określonych sytuacjach, takich jak wydanie decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego, podjęcie pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności, czy też rozstrzygnięcie zagadnienia wstępnego przez wojewódzki sąd administracyjny, bieg terminu przedawnienia może zostać zawieszony. Ponadto, w sytuacji ogłoszenia upadłości przez płatnika składek lub w przypadku dziedziczenia, kwestia przedawnienia składek ZUS może być rozstrzygana indywidualnie przez organ podatkowy, jakim jest np. naczelnik urzędu skarbowego albo dyrektor izby administracji skarbowej.

Sposoby zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia a przedawnienie składek ZUS

Czy można odziedziczyć zobowiązanie, które formalnie przestało istnieć? Przedawnienie składek ZUS zwykle następuje po 5 latach licząc od końca roku, w którym powstał obowiązek podatkowy, ale gdy w grę wchodzi akt poświadczenia dziedziczenia, mechanizm ten może zostać wstrzymany. Należności z tytułu składek mogą nieoczekiwanie powrócić, jeśli organ podatkowy podejmie działania zmierzające do wyegzekwowania należności, a bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się na nowo. Wydanie decyzji ustalającej, rozstrzygnięcie zagadnienia wstępnego przez wojewódzki sąd administracyjny czy nawet ogłoszenie upadłości mogą sprawić, że spadkobierca dziedziczy nie tylko aktywa, ale i zaległe składki. Czy świadomość przedawnienia chroni przed zobowiązaniem, czy raczej otwiera furtkę do nowych roszczeń? W świecie systemu ubezpieczeń społecznych czasem to, co „martwe”, może nieoczekiwanie „wrócić do życia”.

Jakie są czynności zmierzające do wyegzekwowania należności z tytułu składek?

Egzekwowanie należności z tytułu składek to proces, który może rozpocząć się, gdy bieg terminu przedawnienia zostaje wstrzymany przez odpowiednie działania organu podatkowego. W momencie, gdy zobowiązanie podatkowe nie zostaje uregulowane w terminie przewidzianym, a tytułu składek nie ulegają przedawnieniu, podjęcie formalnych czynności staje się konieczne. W systemie ubezpieczeń społecznych istnieje szereg mechanizmów, pozwalających na skuteczne wyegzekwowanie należności, chroniąc interesy zarówno państwa, jak i płatników.

Do czynności zmierzających do wyegzekwowania należności z tytułu składek należą następujące przypadki:

• blokada rachunku bankowego dłużnika – działanie mające na celu uniemożliwienie płatnikowi składek swobodnego dysponowania środkami finansowymi do momentu spłaty zaległości,
• dokonywanie potrąceń z wynagrodzenia za pracę – proces, w którym część wynagrodzenia dłużnika zostaje potrącona na rzecz uregulowania należności wynikających z tytułu składek,
• egzekucja z ruchomości – procedura zajęcia i sprzedaży majątku dłużnika, takiego jak: pojazdy, sprzęt elektroniczny czy inne wartościowe przedmioty, w celu odzyskania zaległych składek,
• egzekucja z nieruchomości – zajęcie oraz sprzedaż nieruchomości należących do dłużnika, gdy inne sposoby wyegzekwowania należności okazują się niewystarczające,
• nadzór nad postępowaniem upadłościowym dłużnika – monitorowanie procesu ogłoszenia upadłości w celu skutecznego dochodzenia należności z tytułu składek w ramach masy upadłościowej,
• skierowanie wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego – formalne wystąpienie do naczelnika urzędu skarbowego bądź innych właściwych organów celem podjęcia działań zmierzających do odzyskania należności,
• ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości dłużnika – wpisanie hipoteki na rzecz organu podatkowego, co uniemożliwia swobodną sprzedaż nieruchomości i wymusza uregulowanie długu,
• wydanie decyzji określającej wysokość zobowiązania podatkowego – formalne ustalenie kwoty zadłużenia i określenie warunków jego spłaty, co stanowi podstawę do dalszych działań egzekucyjnych,
• wystawienie tytułu wykonawczego – formalny dokument uprawniający organy egzekucyjne do przymusowego ściągnięcia długu z tytułu składek,
• zajęcie wierzytelności dłużnika u osób trzecich – egzekucja należności poprzez zajęcie środków przysługujących dłużnikowi od kontrahentów, banków lub innych podmiotów.

Działania te, podejmowane przez organy podatkowe, mają na celu skuteczne odzyskanie zaległych składek, a ich zastosowanie może prowadzić do wstrzymania upływu terminu przedawnienia. Co więcej, podjęcie pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności może powodować, że bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się na nowo, co znacząco wpływa na możliwość dochodzenia zobowiązań przez dyrektora izby administracji skarbowej czy wojewódzki sąd administracyjny.

Przedawnienie zobowiązania podatkowego oraz składek ZUS – kiedy następuje? Podsumowanie

Nie wszystko, co minione, pozostaje za nami na zawsze – czasem to, co wydaje się przeszłością, potrafi powrócić w najmniej oczekiwanym momencie. Przedawnienie składek ZUS i zobowiązań podatkowych to proces nie tyle ostateczny, co warunkowy – jego bieg wyznaczają terminy płatności podatku, bieg terminu przedawnienia oraz rozmaite okoliczności, które mogą go zatrzymać lub rozpocząć na nowo. Czy można być pewnym, że należności z tytułu składek nie powrócą? Wystarczy wydanie decyzji ustalającej, rozstrzygnięcie zagadnienia wstępnego, a nawet ogłoszenie upadłości, by to, co miało ulec wygaśnięciu, znów stanęło w centrum uwagi organu podatkowego.

Co więcej, w przypadku dziedziczenia nie wystarczy akt poświadczenia dziedziczenia czy stwierdzenie nabycia spadku, by definitywnie zamknąć sprawę – należności z tytułu składek mogą ujawnić się niczym długie cienie przeszłości. Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się na nowo, gdy pojawia się choćby podjęcie pierwszej czynności zmierzającej do wyegzekwowania należności, a w systemie ubezpieczeń społecznych każda decyzja naczelnika urzędu skarbowego, dyrektora izby administracji skarbowej czy wojewódzkiego sądu administracyjnego może przechylić szalę. Upływ terminu przedawnienia, choć zdaje się granicą, często okazuje się raczej ruchomym punktem niż nieprzekraczalną linią – płatnik składek może zamknąć pewien rozdział, ale czy zawsze kontroluje, kiedy zostanie otwarty nowy?