Umowa o dzieło – co musisz o niej wiedzieć?

Umowa o dzieło jest popularnym rozwiązaniem stosowanym zarówno przez osoby fizyczne, jak i prowadzące działalność gospodarczą. Umowa o dzieło, czyli umowa cywilnoprawna, charakteryzuje się niższymi kosztami zatrudnienia w porównaniu do umowy zlecenia czy umowy o pracę, co jest jedną z jej głównych zalet.

Mimo że bywa czasem nazywana potocznie „umową śmieciową”, jej zastosowanie może być bardzo korzystne dla obu stron – przyjmującego zamówienie oraz zamawiającego. Umowa cywilnoprawna, jaką jest umowa o dzieło, różni się znacznie od innych form zatrudnienia, takich jak umowa zlecenie czy umowa o pracę. Kiedy warto z niej skorzystać? Jakie niesie ze sobą konsekwencje? Na co zwrócić uwagę przy jej zawieraniu?

Czym jest umowa o dzieło?

W umowie o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do prawidłowego wykonania dzieła zgodnie z ustaleniami między stronami. Przedmiotem umowy może być zarówno wytworzenie przedmiotów (materialne), jak i świadczenie usług (niematerialne), które kończą się uzyskaniem konkretnego efektu. Kluczowe jest, aby dzieło zostało ukończone w sposób prawidłowy i zgodny z ustaleniami, co oznacza, że musi spełniać określone standardy jakości.

Precyzyjne zapisy w dzieło umowy są niezwykle ważne, aby uniknąć późniejszych nieporozumień.

Przedmiot umowy

Przedmiotem umowy o dzieło jest wykonanie określonego dzieła przez wykonawcę. Dzieło może być zarówno materialne, jak i niematerialne, a jego przedmiotem może być wytworzenie, naprawa lub przerobienie przedmiotów, lub świadczenie usług. Kluczowe jest, aby przedmiot umowy był opisany jak najbardziej szczegółowo.

Powinien zawierać wszystkie istotne ustalenia dotyczące wykonania dzieła, takie jak specyfikacje techniczne, standardy jakości, terminy realizacji oraz ewentualne wymagania dotyczące materiałów. Dzięki temu obie strony mają jasność co do oczekiwań i mogą uniknąć nieporozumień w trakcie realizacji umowy.

Strony umowy

Stronami umowy o dzieło są zamawiający oraz przyjmujący zamówienie, czyli wykonawca dzieła. Zamawiający to osoba lub podmiot, który zleca wykonanie określonego dzieła, natomiast wykonawca zobowiązuje się do jego realizacji. Strony umowy mogą być zarówno osobami fizycznymi, jak i prawnymi, a także jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej. Ważne jest, aby w umowie dokładnie określić dane obu stron, co ułatwi ewentualne dochodzenie roszczeń oraz zapewni przejrzystość w relacjach między zamawiającym a wykonawcą.

Kiedy warto skorzystać z umowy o dzieło?

Umowa o dzieło jest idealna, gdy przedmiotem umowy jest wykonanie oznaczonego dzieła, które ma przynieść konkretny, mierzalny rezultat. Może to być np.:

• opracowanie logo firmy,
• napisanie artykułu,
• wykonanie zdjęcia,
• przetłumaczenie tekstu,
• zaprojektowanie grafiki,
• nagranie filmu.

Wykonane dzieło musi spełniać uzgodnione standardy i oczekiwania.

Umowa o dzieło może być szczególnie korzystna, gdy realizacja zadania wymaga osobistych przymiotów przyjmującego zamówienie, takich jak unikalne umiejętności czy doświadczenie.

Wzór umowy o dzieło do pobrania

Jakie ustalenia zawiera umowa o dzieło?

Oprócz danych stron umowy w dokumencie powinny znaleźć się takie informacje jak:

• przedmiot umowy,
• standardy i termin wykonania oznaczonego dzieła,
• procedurę odbioru gotowego dzieła,
• prawa autorskie,
• termin oraz sposób zapłaty wynagrodzenia,
• warunki rozwiązania umowy,
• warunki wypowiedzenia umowy, w tym sytuacje, w których wykonawca może odstąpić od umowy oraz zasady dotyczące ewentualnych roszczeń odszkodowawczych,
• sankcje za opóźnienia lub niedotrzymanie warunków.

Niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie lub zamawiającego wzrasta, jeśli umowa nie precyzuje najważniejszych kwestii, np. terminu wypłaty wynagrodzenia czy jakości wykonania dzieła.

Obowiązki stron umowy o dzieło

Wykończeniem dzieła zajmuje się wykonawca, który musi dopilnować, aby końcowy rezultat spełniał wszystkie ustalone w umowie wymagania jakościowe. Jeżeli z powodu niewykonania dzieła zamawiający poniósł straty, ma prawo dochodzić rekompensaty od wykonawcy.

Jednak nie tylko wykonawca ma obowiązki. Materiały niezbędne na wykonanie dzieła dostarcza zamawiający, chyba że strony postanowią inaczej w umowie. Wykonawca może wyznaczyć zamawiającemu odpowiedni termin na dostarczenie niezbędnych materiałów, szczególnie jeśli ten nie współpracuje przy realizacji dzieła i celowo ją opóźnia. Współdziałanie zamawiającego jest kluczowe, ponieważ brak tego współdziałania może stanowić podstawę do odstąpienia od umowy przez wykonawcę.

Prawa autorskie w umowie o dzieło

Szczególnie ważnym aspektem umowy o dzieło są prawa autorskie. Charakter pracy wykonywanej w ramach takiej umowy najczęściej wymaga uwzględnienia tej kwestii. Jest ona dość skomplikowana, dlatego omówimy dokładnie najważniejsze jej elementy:

W przypadku utworów chronionych prawami autorskimi można zastosować wyższe koszty uzyskania przychodu wynoszące 50%, co czyni tę formę umowy bardziej korzystną finansowo.

• Przeniesienie praw autorskich. Umowa powinna jasno określać, czy i w jakim zakresie prawa autorskie są przenoszone na zamawiającego. Można przenieść całość praw lub tylko niektóre pola eksploatacji.
• Pola eksploatacji. Należy szczegółowo wymienić pola eksploatacji, na których prawa są przenoszone (np. prawo do reprodukcji, dystrybucji, publicznego wyświetlania). Im szerszy zakres pól eksploatacji, tym większe uprawnienia otrzymuje zamawiający.
• Wynagrodzenie za przeniesienie praw. Strony powinny ustalić, czy wynagrodzenie za dzieło obejmuje również przeniesienie praw autorskich. Możliwe jest ustalenie osobnego wynagrodzenia za przeniesienie praw.
• Moment przeniesienia praw. Umowa powinna precyzować, kiedy następuje przeniesienie praw (np. z chwilą odbioru dzieła, z chwilą zapłaty wynagrodzenia).
• Autorskie prawa osobiste. Należy pamiętać, że autorskie prawa osobiste są niezbywalne i zawsze pozostają przy twórcy. Umowa może jednak regulować kwestie związane z wykonywaniem tych praw (np. prawo do anonimowego rozpowszechniania dzieła).
• Klauzula dotycząca modyfikacji dzieła. Warto określić, czy i w jakim zakresie zamawiający może modyfikować dzieło.
• Odpowiedzialność za naruszenie praw osób trzecich. Umowa powinna zawierać postanowienia dotyczące odpowiedzialności w przypadku, gdy dzieło narusza prawa osób trzecich.
• Licencja zamiast przeniesienia praw. Alternatywnie, strony mogą ustalić, że zamiast przeniesienia praw, wykonawca udzieli zamawiającemu licencji na korzystanie z dzieła.
• Klauzula dotycząca praw zależnych. Warto określić, czy i w jakim zakresie przenoszone są prawa do opracowań dzieła (tzw. prawa zależne).
• Termin obowiązywania praw. Umowa może określać, na jaki okres przenoszone są prawa (choć standardowo jest to cały okres trwania ochrony prawnoautorskiej).

Precyzyjne uregulowanie kwestii praw autorskich w umowie o dzieło pozwala uniknąć potencjalnych sporów w przyszłości i zapewnia jasność co do zakresu uprawnień obu stron.

Wynagrodzenie i koszty uzyskania przychodu

Wynagrodzenie za wykonanie dzieła może być określone w formie pieniężnej lub ryczałtowej. Zgodnie z artykułem 628 § 1 Kodeksu cywilnego, jeżeli w umowie nie zostało określone wynagrodzenie ani podstawy do jego ustalenia, wykonawcy należy się zwykła zapłata za dzieło tego rodzaju. Warto również uwzględnić koszty uzyskania przychodu, które mogą być istotnym elementem umowy o dzieło. W przypadku umowy o dzieło z przeniesieniem praw autorskich, koszty uzyskania przychodu wynoszą 50% od wynagrodzenia. Dzięki temu wykonawca może skorzystać z korzystniejszych warunków podatkowych, co może być dodatkowym atutem przy negocjowaniu umowy.

Podatek dochodowy

Podatek dochodowy jest nieodłącznym elementem umowy o dzieło. Za jego odprowadzenie odpowiedzialny jest zamawiający. W przypadku, gdy kwota zamówienia nie przekracza 200 zł brutto, stosuje się tzw. zryczałtowany podatek, który wynosi 17%. Dla umów o dzieło zawartych na kwotę powyżej 200 zł obowiązuje podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT). Stawka podatku wynosi 12% przy dochodach do 120 000 zł rocznie, a powyżej tej kwoty – 32%. Przy obliczaniu podatku uwzględnia się koszty uzyskania przychodu, co może znacząco wpłynąć na wysokość należnego podatku. Dlatego ważne jest, aby dokładnie przeanalizować wszystkie aspekty podatkowe przed podpisaniem umowy.

Składki ZUS w umowie o dzieło

Nie zapominaj, że z dniem 1 stycznia 2021 roku masz obowiązek poinformowania ZUS o zawarciu nowej umowy o dzieło. Zrób to w ciągu 7 dni od jej podpisania. Kiedy zaś praca ma inny charakter, ZUS będzie mógł ją przekwalifikować np.: na umowę zlecenie.

Przy umowie o dzieło nie płaci się składek ZUS. Obowiązuje za to podatek dochodowy. Jeśli wynagrodzenie nie przekracza 200 zł, płacisz tzw. zryczałtowany podatek 17% bez uwzględnienia kosztów uzyskania przychodu.

Poniżej dowiesz się, czym różnią się poszczególne umowy.

Umowa o dzieło a umowa zlecenia

Czym różni się umowa o dzieło od umowy zlecenia? Wiele osób nie widzi różnicy między jedną a drugą formą zatrudnienia. Jest ich jednak sporo – od kwestii podatkowych po sposoby wykonywania pracy.

Najprościej mówiąc, umowa o dzieło opiera się na wykonaniu danego zlecenia. Jest to tzw. umowa rezultatu, gdzie najważniejszy jest efekt. Zleceniodawca nie określa zatem warunków, miejsca ani godzin, w trakcie których będzie wykonywane dzieło. W przypadku umów o dzieło, niektóre regulacje, jak ulgi podatkowe, nie mają zastosowania, co jest istotne dla wykonawców i zleceniodawców.

Czymś innym jest za to umowa zlecenie. Definicja mówi o tym, że jest to zobowiązanie do wykonania opisanej w umowie czynności na określonych w warunkach. Ważne jest zaangażowanie oraz staranne podejście do pracy. Konkretny rezultat nie jest już oczekiwany.

Omówmy to na prostym przykładzie. Jesteś grafikiem komputerowym. Nie prowadzisz jednak działalności gospodarczej. Twoi klienci proszą Cię o wykonanie pojedynczych grafik i na tym kończy się Twoja współpraca. Nie jesteś rozliczany z tego, gdzie i w jaki sposób zrealizujesz zamówienie. Możesz pracować w kawiarni w ciągu dnia lub w domu późnym wieczorem. Kluczowy jest efekt. Tym samym możesz podpisać umowę o dzieło.

Czym innym jest jednak sytuacja, kiedy pracujesz jako osoba udzielająca cyklów wykładów na temat grafiki komputerowej. Efekt takiej pracy jest ciężko zmierzyć. Dlatego odpowiadasz za należycie wykonane obowiązki. Nie bierzesz jednak odpowiedzialności za rezultat tych działań. W takim przypadku używa się umowy zlecenia.

Umowa o dzieło a umowa o pracę

Pozostając w kwestii umów, warto podkreślić jeszcze jedną rzecz. ZUS może zainteresować się tym, czy Twoja praca przypadkiem nie powinna być regulowana przez Kodeks Pracy.

Jeśli Twoje obowiązki mają charakter pracy na etat, pracujesz stale w wyznaczonym miejscu oraz w określonych godzinach, umowa może zostać przekwalifikowana. Tym samym Twój pracodawca będzie musiał opłacić wszystkie zaległe składki wraz z odsetkami. W niektórych przypadkach część tej kwoty może zostać potrącona z Twojego wynagrodzenia.

Roszczenia wynikające z umowy

Roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem 2 lat od dnia oddania dzieła. Jeśli przyjmujący zamówienie nie odda dzieła, okres przedawnienia jest taki sam, ale liczy się go od dnia, w którym dzieło miało zostać przekazane zamawiającemu zgodnie z umową. W przypadku niewykonania dzieła, zarówno zamawiający, jak i wykonawca mogą żądać odszkodowania za straty poniesione w wyniku przerwania współpracy. Ważne jest, aby umowa precyzowała warunki i procedury dochodzenia roszczeń, co pozwoli uniknąć nieporozumień i zapewni ochronę interesów obu stron.

Zalety i wady umowy o dzieło

Niewątpliwie jest wiele sytuacji, kiedy umowa o dzieło znajduje zastosowanie. Podobnie jak inne formy pracy wiąże się z pozytywnymi i negatywnymi konsekwencjami. O czym warto pamiętać?

Na pewno umowa o dzieło daje Ci swobodę wykonywania pracy bez ściśle określonych reguł. Możesz pracować w wybranym przez siebie miejscu i dogodnych dla Ciebie godzinach. Najważniejszy jest rezultat, a nie proces, jaki wykonasz, aby osiągnąć zamierzony efekt. Co również ważne, nie musisz wykonywać pracy osobiście. Warto również zaznaczyć, że wypowiedzenie umowy o dzieło nie ma formalnych okresów wypowiedzenia, jak ma to miejsce w przypadku innych rodzajów umów.

Kiedy decydujesz się na umowę o dzieło, weź pod uwagę minusy. Brak składek ZUS to brak świadczeń na wypadek choroby, wypadku czy urodzenia dziecka. Nie odkładasz także na swoją emeryturę. Ponadto nie dotyczą Cię zapisy o urlopie ani o wypłacie za nadgodziny

Umowa o dzieło – korzyści dla pracodawcy

Z całą pewnością dla wielu pracodawców umowa o dzieło jest wygodną opcją. Podobnie jak w przypadku umowy zlecenia nie muszą oni stosować zapisów z Kodeksu Pracy. Dotyczy to np.: urlopu wypoczynkowego.

Co więcej, umowa o dzieło zwalnia z obowiązku odprowadzania składek do ZUS. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy jest zawarta z dotychczasowym pracownikiem.

Przykładowo: pracujesz u pracodawcy na umowę o pracę i dodatkowo wykonujesz dla niego zlecenie na umowę o dzieło. Wtedy pracodawca musi odprowadzić składki za obie umowy.