Umowa barterowa – czym jest i w jaki sposób ją rozliczyć?

Czym jest umowa barterowa?

Transakcje barterowe są stare jak świat, a mimo to nadal korzysta z nich na całym świecie mnóstwo przedsiębiorstw. Wszyscy kojarzymy pierwsze historyczne operacje bezgotówkowe i tzw. handel wymienny. Barter jest jego nowoczesną wersją, opartą na bardzo prostych i przejrzystych zasadach.

Barter to nic innego, jak wymiana towarów lub usług między dwoma lub większą liczbą podmiotów – bez użycia gotówki. Tak przeprowadzona wymiana barterowa ma oczywiście pewne umowne ramy, ale przepisy nie określają jej dokładnej specyfiki. Na gruncie prawa cywilnego jest to jedna z umów nienazwanych, gdzie każda ze stron jest zarówno kupującym, jak i sprzedającym.

Przyjęło się, że ogromne znaczenie przy tego rodzaju operacjach biznesowych ma swoboda zawierania umów. Oznacza to, że strony mogą samodzielnie określić wszelkie zasady, jakimi kierują się przy barterze. Oczywiście, zapisy takiego porozumienia muszą być zgodne z ogólnie przyjętymi normami prawa.

Wymiana barterowa – co to i na czym polega?

Żaden akt prawny nie obliguje podmiotów do wymiany towaru tylko za towar lub usługi za usługę. Interpretacja stosowanych w praktyce norm nie pozostawia wątpliwości, że umowa barterowa może dotyczyć z jednej strony produktu, z drugiej jakiejś usługi lub zlecenia.

Tego rodzaju mieszane transakcje mogą mieć jednak miejsce wówczas, gdy wzajemne świadczenia, na które umawiają się podmioty, posiadają taką samą wartość.

Barter – co to jest w praktyce?

W branży medialnej lub szeroko pojętej blogosferze “produktem” może być na przykład wzajemne polecenie swoich stron internetowych lub zamieszczenie przez każdego z przedsiębiorców na swojej witrynie reklamy drugiego podmiotu.

Co powinna zawierać umowa barterowa?

Jak już wspomniano, przepisy polskiego prawa nie narzucają na podmioty zawierające umowę barterową żadnych wymagań, jak taki dokument miałby wyglądać. Strony mają więc swobodę przy tworzeniu treści umowy, a co więcej – nie są nawet zobligowane do sporządzenia jej na piśmie. Oczywiście, dla własnego bezpieczeństwa i celów dowodowych, warto spisywać jednak każdą umowę. Nawet jeśli jej przedmiot nie ma wielkiej wartości, a samo porozumienie jest wyłącznie formalnością. Ma to szczególne znaczenie w kwestiach podatkowych.

Pamiętajmy, że to, co zapisano, trudniej jest później podważyć.

Umowa barterowa – najważniejsze elementy

Jakie informacje powinna zawierać dobrze skonstruowana umowa barterowa?

Przede wszystkim należy określić w niej miejsce i datę zawarcia, dane wszystkich stron, a także dokładnie opisać jej przedmiot. Co do tego ostatniego, chodzi w szczególności o ilość i wartość świadczonych usług lub przekazywanych towarów, ich specyfikację i uwagi co do całej transakcji.

Ważnym elementem umowy jest także termin oraz sposób jej wykonania. Każdy z podmiotów zawierających umowę może dopisać do niej dodatkowe postanowienia, które zabezpieczą jego interes. Większość takich dokumentów określa na przykład konsekwencje, które czekają którąś z umawiających się stron w przypadku, gdy nie wywiążę się z umowy.

Rozliczenie barterowe – co należy wiedzieć

Mimo tego, iż do umowy dochodzi na zasadzie transakcji bezgotówkowej, rodzi ona pewne skutki na gruncie prawa podatkowego.

Zobowiązanie to powinno zostać bowiem ujęte w księdze przychodów i rozchodów danego przedsiębiorstwa. Istnieje kilka rozwiązań, jak należy to zrobić. Najpopularniejsze brzmi, że każda z firm powinna wystawić fakturę sprzedażową biorąc pod uwagę cenę podaną przez kontrahenta.

Przy uwzględnianiu tego przychodu w KPiR należy pamiętać o należnym podatku VAT. Po obu stronach powstaje zarówno koszt i przychód, które wzajemnie się redukują.

Jaki podatek przy umowie barterowej

Transakcja barterowa nie jest więc instytucją kompletnie oderwaną od norm prawnych. Podlega ona nie tylko podatkowi dochodowemu, ale także od towarów i usług (VAT).

Jeśli chodzi o pierwszy z nich, w wyniku transakcji barterowej podatnik za wydanie towaru lub zrealizowanie jakiejś usługi otrzymuje właściwą zapłatę przy pomocy innego towaru lub usługi. W znaczeniu podatkowym jest więc to tzw. przychód w naturze. Widzimy więc, że podatek dotyczy nawet tych transakcji, w przypadku których nie ma nawet mowy o pieniądzach. Duże znaczenie ma tutaj wycena danego produktu lub świadczonej usługi przez każdego z przedsiębiorców.

Podatek VAT a barter

Konieczność uwzględnienia podatku VAT przy umowie barterowej dotyczy zarówno przedsiębiorców, którzy są czynnymi podatnikami VAT, jak i firm zwolnionych z tej daniny. VAT płacimy bowiem nie tylko od transakcji sfinalizowanych w formie pieniężnej, a także od świadczeń o charakterze rzeczowym. Mechanizm stosowania podatku jest w obu przypadkach dokładnie taki sam. Opiera się o wartość przedmiotu lub usługi zawartą na umowie, a następnie na fakturze sprzedaży.

Stawka podatku przy umowie barterowej

Istotną kwestią jest jednak wysokość podatku VAT, która może różnić się w zależności od przedmiotu umowy. Z uwagi na to, że każda ze stron jest sprzedającym, stawka VAT zostaje określona na podstawie danej czynności, czyli rodzaju towaru lub wykonanej usługi. Jak określić wysokość podatku VAT dla poszczególnego przedmiotu? Określają to przepisy ustawy o podatku od towarów i usług. W praktyce może się więc zdarzyć, że jeden z podmiotów zapłaci wyższy podatek niż drugi. Ponadto, przedsiębiorca, który uiszcza VAT będzie mógł go odliczyć, ten z kolei który jest z niego zwolniony i tak będzie musiał zapłacić podatek od nabytego w barterze dobra.

Barter – warto czy nie?

Z całą pewnością jest to jedna z popularniejszych form współpracy między poszczególnymi przedsiębiorstwami. Jak wszystko, ma ona zarówno wady, jak i niewątpliwe zalety. Do tych drugich należą praktycznie zerowe koszty nabycia towaru lub usługi. Jak jednak widzimy, transakcje bezgotówkowe nie oznaczają neutralności danej operacji na gruncie podatkowym.

Każdy przedsiębiorca powinien indywidualnie odpowiedzieć sobie na pytanie, czy umowa barterowa jest opłacalna dla jego interesów. Bywają branże, w których jest ona standardem, są też takie, gdzie dochodzi do niej niezwykle rzadko. Wszystko zależy od okoliczności.